|
www.vergadering.nu Recensie-index www.vergadering.nu 1 RECENSIE
1. Nederlands Dagblad - 2 februari 2010 - www.nd.nl Afstandelijke opsomming van meningen
De schrijfster trekt de lijn door naar het heden en geeft aan dat veel theologen en gelovigen geloof zien als resultaat van een goddelijke openbaring die niet toegankelijk is voor wetenschappelijk onderzoek. Een wetenschap die religie uitsluitend als empirisch fenomeen beschouwt en daarbij bovendien geen rekening houdt met het bestaan van God, kan een gevaar opleveren voor het geloofsleven van mensen. Een dergelijke wetenschap roept de angst op voor geloofsafval. Afstandelijk Met deze analyse legt Van Saane haar eigen kaarten op tafel en kiest ze voor de neutrale en afstandelijke benadering. Dat is een keuze die ik betreur en die ook maakt dat haar boek weinig zinvol is voor mensen die in de praktijk zeer gebaat zouden zijn bij enige kennis van godsdienstpsychologische mechanismen, zoals coping (methoden van omgaan met stress en nood). Ik onderschrijf met Bavinck dat er grote voordelen zijn voor de pastorale praktijk en mogelijkheden om de kennis van het religieuze leven te vergroten. We hoeven echt niet bang te zijn voor een gedeeltelijk empirische benadering van religie en godsdienst. Het verbaast mij dat de schrijfster deze positieve verwachting van Bavinck niet oppakt en daarmee verder gaat. Hier zitten studenten theologie en predikanten (ook in haar faculteit) op te wachten! Wanneer we beseffen dat de psychologie slechts enkele aspecten beschrijft van een veel rijkere werkelijkheid, behoedt dit voor over- en onderschatting. Verder bestrijd ik dat de godsdienstpsychologie de waarheidsvraag buiten beschouwing moet laten. Hier wreekt zich een bepaalde visie op wetenschap die weliswaar in de huidige westerse samenleving gangbaar is, maar door christenen fundamenteel betwijfeld dient te worden. In het verleden heeft de VU in wijsgerig opzicht hierover veel gepubliceerd en het is jammer dat de auteur hieraan geheel voorbijgaat. Hierdoor werkt het boek bij veel lezers vervreemdend. Levensvoldoening Slechts één voorbeeld: ,,Bidden zorgt in het algemeen voor meer levensvoldoening, een hogere kwaliteit van leven, groter welbevinden en een duidelijker levensdoel’’. De verklaring is dat het bidden werkt als een cognitief mechanisme om de eigen ervaringen te ordenen en te interpreteren. Dit zou ook het positieve effect op het welbevinden verklaren. ‘Niet God, maar de bidder zelf staat garant voor het uitkomen van het gebed.’ Wat mij betreft kan dit aspect wel eens een rol spelen, maar hier blijkt de principiële tekortkoming van een godsdienstpsychologie die zich aanmeet verklaringen van godsdienstige verschijnselen te geven. Er zijn heel wat andere publicaties uit binnen- en buitenland waar de diepe vragen van dit leven besproken worden, en waarin we geholpen worden om te gaan met ons verleden, met schuld en tekortkomingen, met verlangens en uitzichten. Die boeken hebben mij meer geholpen dan dit overzicht waarin pastorale boeken met psychologische inzichten ontbreken. Hier is religie slechts ‘zo gek nog niet’. Deze titel getuigt van een gebrek aan invoelingsvermogen waarover het in de godsdienst (de persoonlijke dienst aan God, niet slechts de afstandelijke ‘religie’) gaat en wat daarin mensen beweegt. Wie slechts fenomenen waarneemt en rangschikt, bedrijft een wetenschap die de kern niet raakt. Het boek van Van Saane kan wetenschappelijk ‘correct’ zijn, maar ik zie uit naar een dieper, praktischer en christelijker vervolg. |
