De smeerolie van het Leven

,,Als mens ben je net een stukje van een legpuzzel. Er zitten allemaal
uitsteeksels aan en inhammetjes... En dat betekent dat zo'n stukje
constant aangeeft: mijn zin bereik ik alleen maar als die andere stukjes
om mij heen zitten, die aansluiten op de bultjes en inhammetjes en stukjes; die me aanvullen."

,,En dat is het mooiste van vriendschap. Mensen die je aanvullen. Een mens is gemaakt voor sociale relaties. Mensen met wie het klikt. Ik ben wetenschapper, dus ik begin altijd maar met een wetenschappelijke definitie. Want 'vriend' is een leuk woord. Het is een deelwoord uit het oude Nederlands - als ik goed geïnformeerd ben - en het hangt samen met vrijen! 'Vrijand'. En in de oude betekenis betekent vrijen 'dingen naar de liefde van iemand'. Dus je kunt ook simpelweg zeggen: een liefhebber. Het is grappig dat zowel in het Hebreeuws van het Oude Testament als in het Grieks van het Nieuwe Testament de woorden voor 'vriend' die daar gebruikt worden, ook 'liefhebber' betekenen. Dus het allereerste van vriendschap is genegenheid. De vriendschappelijke liefde is een heel eigensoortige liefde. Het heeft een element van gelijkwaardigheid, van gemeenschappelijkheid - je hebt bijvoorbeeld gemeenschappelijke interesses , het is een soort aantrekkingskracht tussen twee mensen die elkaar 'liggen', tussen wie het klikt. Verder hoort bij vriendschap ook opofferingsgezindheid. Je hebt wat voor elkaar over. En tenslotte vertrouwelijkheid, intimiteit. Je deelt met elkaar. Je vertelt je vriend dingen die je niet zo makkelijk aan een ander zou vertellen.
Natuurlijk hangt het er wel heel sterk vanaf wat voor soort mens je zelf bent - hoevéél van je innerlijk je aan een ander blootgeeft. Je hebt mensen die zich verschrikkelijk moeilijk blootgeven aan iemand; maar als er een vriendschap ontstaat, dan storten ze ook hun hele hart uit. Je hebt ook het omgekeerde; dat zijn allemansvrienden. Die vertellen aan iedereen wel wat, maar eigenlijk aan niemand vertellen ze het hele verhaal."

Solitaire olifant
,,Bij die eerste groep hoor ik in elk geval niet. De tweede eigenlijk ook niet, want het zijn een beetje extreme voorbeelden. Maar ik ben geen type die aan niemand zijn binnenste laat zien, behalve aan één bepaalde vriend. Als ik ergens op lijk, zou het eerder het tweede zijn. Maar ik moet zeggen: ik vind het heel moeilijk om aan wie dan ook precies te vertellen wat in m'n binnenste zit. Terwijl ik wel een heleboel goede, vriendschappelijke relaties onderhoud."

,,Ik ben niet iemand die veel dingen doet met z'n vrienden. Ik heb wel een fase in mijn leven gehad dat ik heel lange wandelingen maakte, waarbij je de omgeving vergat en over allerlei dingen praatte. Dat heb ik wel vaak gehad. Maar ik moet eerlijk zeggen dat ik nu al jaren zo'n vriend niet meer heb. Dat komt ook een beetje omdat je je daar de tijd niet voor gunt, de tijd niet voor wilt nemen; je hebt het druk.
Veel tijd met vrienden doorbrengen, is misschien een mindere prioriteit in mijn leven.
Andere dingen zijn belangrijker. Dat hangt ook wel samen met het feit dat ik nogal een einzelgänger ben. Een solitaire olifant, die eenzaam rondom de kudde loopt. Dus ik vind het ook helemaal niet erg om alleen te zijn. lk vind het niet erg om alleen te wandelen, alleen te fietsen. Sommige mensen kunnen niet zonder voortdurende gesprekken, voortdurende conversatie, voortdurende relatie met andere mensen. Die léven in een sociale relatie. Dat is bij mij niet zo. Ik kan heel goed een hele dag alleen op m'n kamer zitten. En ik kan ook héél goed alleen in het bos wandelen. Ik moet al zovéél praten. Ik moet al mijn boterham verdienen met praten. En dat is dan niet met vrienden, maar wel praten, praten, praten. En als je dan in je vrije tijd óók nog weer veel moet praten... nee. Ik kan opmerkelijk stil zijn thuis. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, die denken dat ik alleen maar kan praten.
Ik ben graag alleen, dat zeg ik eerlijk - mijn vrouw zit erbij - die weet het trouwens ook. Maar ik vind het ook heel fijn om bij haar te zijn. Als ik al dingen uit mijn strot krijg - wat helemaal niet zo makkelijk is voor mij, dan vind ik het 't veiligst om die met mijn vrouw te delen. Ik zeg wel eens tegen haar:
je bent geen vriendin van me, maar je bent een vriend. Vriendin heeft vaak zo'n negatieve bijklank, want dat zeg je meestal van iemand met wie je niet getrouwd bent."

Smeerolie
,,Ik zie goede vrienden regelmatig! Regelmatig wil zeggen: dat zijn vaak mensen die ik op m'n werk vaak tegenkom. Of dat nou de EO is, of Henk Medema bij Uitgeverij Medema, of vrienden in m'n eigen Vergadering, of sommige van mijn collega's. Daar ga ik heel vriendschappelijk mee om. Dat wil niet zeggen dat we buiten het werk om veel tijd met elkaar doorbrengen. Maar ze zijn wel stuk voor stuk erg belangrijk. Ik merk ook hoe belangrijk ik het vind dat ik met sommige van de mensen met wie ik veel samenwerk een vriendschappelijke band heb. Daardoor is die samenwerking ook veel dieper, veel echter, veel mooier.
Mijn vrienden zijn vooral praatvrienden. Maar we lachen ook veel. En een enkele keer wel eens huilen; ik kan ook de moeilijke dingen met ze delen.~

,,Het is een hele sterke genegenheid. Mensen leven van genegenheid. Genegenheid om iets te kunnen ontvangen, genegenheid om iets te kunnen geven. Dat is heel belangrijke brandstof in het leven. Ook al heb ik geen tijd - of neem ik geen tijd, want dat is wat eerlijker uitgedrukt - om met heel veel van die vrienden alleen te zijn en daar tijd voor vrij te maken; ze zijn wel heel belangrijk als een soort smeerolie van het leven. Als het alleen maar collega's waren, zou dat een enorme verarming voor me betekenen."

Scheuring
,,Vriendschap is helaas vaak niet levenslang. Ik heb in het vorige decennium een scheuring in de Vergadering meegemaakt, die er heel diep heeft ingehakt. En daardoor ben ik een paar heel goede vrienden kwijtgeraakt.
Je kan wel zeggen dat een goede vriend de ander niet in de steek laat, maar zo simpel zit het leven niet in elkaar. Elke vriend zelf zit ook weer in een netwerk van relaties opgesloten. Je kunt dus niet alleen maar die ene vriendschap tussen A en B uit het geheel isoleren en daar naar kijken van: dat kan nooit meer stuk. Dat dachten we wel, maar als A terechtkomt in gemeenschap X en B komt terecht in gemeenschap Y en die gemeenschappen verdragen elkaar niet, dan raken ook vriendschappen stuk. Als je als vrienden tegengestelde opvattingen hebt, dat kan niet. En dat is heel droevig - lk weet zeker dat sommige van die vrienden het ook diep betreuren dat de vriendschap kapot is. Dus niet alleen ik, maar zijzelf ook.
En toch is er naar de mens gesproken niets dat daaraan te doen is. Dat is iets heel stoms. Als we elkaar zouden tegenkomen, dan zouden we niet weten wat we tegen elkaar zouden moeten zeggen - zo pijnlijk is dat."

Pijn
,,Het moeilijkste aan vriendschap is dat die ander niet volmaakt is. De enige troost is dat ik het ook niet ben. Als twee mensen een vertrouwelijke relatie hebben, dan zullen ze zich van tijd tot tijd aan elkaar stoten. Dan zullen ze elkaar met hun stekelige kant steken. Dat is in elke relatie die enigszins dieper gaat. Dat hoort bij onvolkomenheid. Dus het moeilijke in vriendschap is dat er geen vriendschap bestaat zonder pijn. Als je geen pijn wilt hebben, moet je helemaal geen relaties hebben, maar dan heb je misschien wel het meeste pijn van allemaal.
Een mens is geschapen om relaties te hebben met mensen, maar die kunnen je pijn doen. Maar... zonder vriendschap heb je nog meer pijn."

Jessica Grievink