Hype rond Hermann Zaiss uit Wupperthal

Christenen in Nederland discussiëren niet meer over de uitverkiezing of de ware kerk maar over engelen, gebedsgenezing en de Toronto zegen.
De een spreekt van hypes, een golf van opwinding over dingen die morgen weer vergeten zijn. Een ander ziet de Heilige Geest aan het werk. Een dergelijk meningsverschil dreef de christenen in de jaren vijftig ook uiteen.

door Willem Bouwman

Vlak na de oorlog gebeurde er iets wonderlijks in de verwoeste steden van Rheinland en Westfalen. Een evangelist trok volle zalen, genas mensen op gebed en bracht velen tot bekering. Zijn naam was Hermann Zaiss, in het dagelijks leven fabrikant van scheermesjes. Zaiss was het middelpunt van een opwekking, die ook in Nederland de aandacht trok. Een van zijn volgelingen was F.A. Stroethoff, directeur van de vereniging 'Tot Heil des Volks' in Amsterdam. Geregeld reisde hij naar Duitsland om de samenkomsten van Zaiss in Wuppertal bij te wonen.

In het verenigingsblad De Oogst schreef hij over de prediking,van Zaiss en over de ommekeer in het leven van duizenden hoorders, ook bij Stroethoff zelf. Zo werden de lezers warm gemaakt voor Zaiss. Steeds luider klonk de roep om hem naar Nederland te halen, maar Zais weigerde volhardend. Tegen Stroethoff zei hij: "Niet Zaiss moet in Holland de mensen overtuigen en bewegen tot het geloof. Neem uw eigen Hollandse bijbel en zeg aan uw volk, dat ze niet half, maar onvoorwaardelijk in Jezus Christus moeten geloven. Radikal, radikal, radikal, Herr Stroethoff!"


TELEURGESTELD
Zaiss was op 3 september 1889 geboren bij Stuttgart en reeds op jonge leeftijd bekeerd. Hij vocht in de Eerste Wereldoorlog, werd krijgsgevangene van de Britten en evangeliseerde onder lotgenoten. Ook verrichtte hij gebedsgenezingen. Na de oorlog raakte hij teleurgesteld in zijn medechristenen, die hij futloze mooipraters vond. In 1924 besloot Zaiss dat hij twintig jaar lang niets met God en geloof te maken wilde hebben. Hij begon een scheermesjesfabriek, verdiende veel geld en genoot groot aanzien.

Toen de twintig goddeloze jaren op 22 juli 1944 voorbij waren, gingen Zaiss en z'n vrouw naar de kapot gebombardeerde kerk van Solingen-Ohligs, knielden neer en baden: "Heer, als u ons weer hebben wilt, hier zijn we!" Het gebed werd verhoord: Zaiss wist zich geroepen in z'n eentje het Evangelie verkondigen, zonder enige binding met een kerk of gemeente. Zo deed Zaiss. Hij reisde langs stad en dorp, predikte het Evangelie welluidend en indringend en genas zieken op gebed. Zijn schare groeide snel, vooral rond Keulen, Düsseldorf en Wuppertal. Volgens Zaiss wilden de gevestigde kerken het werk van de Heilige Geest in dogma's persen en klonk er een koude, verstandelijke prediking. Uiteindelijk vormde hij een nieuwe kerkgemeenschap, Die Gemeinde der Christen Ecclesia, ook wel Wuppertalbeweging genoemd, die het totale Evangelie zonder starre vormen wilde prediken. Gebedsgenezing en volwassendoop hoorden daarbij.


TEKENINGEN
Mensen als Zaiss waren er meer in de jaren vijftig, een decennium vol van opwekkingen en gebedsgenezers. Een van hen was de Indiër Lam Jeevaratnam Hij was een begaafd mens, die met twee handen tegelijk twee prachtige tekeningen kon maken en zelfs bij het Engelse koningspaar werd uitgenodigd om zijn kunsten te vertonen. In Engeland maakte hij een evangelisatiebijeenkomst mee, waar hij moest denken aan de zendelingen uit zijn jeugd naar wie hij niet geluisterd had. Jeevaratnam voelde zich schuldig en bekeerde zich in zijn hotelkamer tot God. Hij bezocht een bijbelschool, liet zich dopen met de Heilige Geest en predikte het Evangelie. Duizenden kwamen naar hem luisteren en zagen hoe hij duivelen uitdreef en zieken genas. In 1950 bezocht hij Nederland. De opwinding was groot, want duivelen uitdrijven was men niet gewend. Bij Jeevaratnams eerste optreden vielen mensen op de grond, terwijl de demonen hen luid schreeuwend verlieten. Jeevaratnam werd een wonderdoener, een kermisreiziger, een charlatan en een hypnotiseur genoemd. Hij werd het land uitgewezen, omdat hij onder het mom van de prediking 'voorstellingen' gaf. Zulks gebeurde vaker. Een opwekkingsprediker werd heengezonden wegens het onbevoegd uitoefenen van de geneeskunst: hij had zieken de handen opgelegd.

Aanvankelijk verwachtten de gevestigde kerken wel wat van de 'boodschap der genezing', zoals gebedsgenezing toen nog heette. In september 1951 organiseerden Haagse hervormde dominees een week lang bijeenkomsten over 'de boodschap der genezing'. De week werd afgesloten met een 'dienst der genezing' in de Bethlehemkerk aan de Laan van Meerdervoort, die tot de laatste plaats bezet was. Er waren geesteszieken naar de kerk gekomen, in de looppaden lagen brancards met zieken en overal zag men honden die blinden geleidden. Ds. P.C. van Leeuwen, secretaris van de Hervormde Raad voor Kerk en Ziekenzorg, las uit de Bijbel over genezing der zieken, waarna hij en drie collega's de handen oplegden aan de zieken. Ze werden geholpen door Stroethoff en Elaine Richards, een gebedsgenezeres uit Engeland, en twee gemeenteleden. Twee aan twee ging men de kerk in om de handen op te leggen aan de zieken die niet naar voren konden komen. Voor in de kerk stonden zestien stoelen klaar voor de zieken die nog wel konden lopen. De toestroom was groot en menigeen werd van zijn kwaal genezen. Een man wiens arm moest worden afgezet, werd niet genezen, maar in de tram naar huis merkte hij dat zijn arm gezond geworden was.

De week van genezing versterkte het geloofsleven in hervormd Den Haag. Er werden veertig gebedskringen gevormd waar men niet alleen bad voor de zieken, maar ook voor de kerk en de eenheid onder christenen.


VIJFDUIZEND
Najaar 1952 was het Stroethoff eindelijk gelukt om Zaiss naar Nederland te halen. Het bezoek werd groots aangepakt, want door de publicaties van Stroethoff en de gebeurtenissen in hervormd Den Haag hongerden de geesten naar een woord van Zaiss. Een interkerkelijke commissie belegde bijeenkomsten in het hele land, van Goes tot Groningen, en Arnhem tot Den Haag. De vijfduizend stoelen in de Amsterdamse Apollohal waren te weinig om het gehoor een plaats te bieden; de mensen moesten uitwijken naar het Concertgebouw, waar Zaiss via een telefonische verbinding te volgen was. Ook het Concertgebouw kwam vol. Na een gebedsbijeenkomst in de Groningse Korenbeurs raapten de straatvegers de stokken en krukken van de mensen die genezen waren.


Zaiss vond gehoor bij de gevestigde kerken. Hij werd uitgenodigd door dr. H. Berkhof om in het Hervormd Seminarie in Driebergen te spreken voor een gehoor van driehonderd hervormde predikanten en studenten. In conferentieoord 'De Hezenberg' bij Hattem luisterden negentig dominees, voorgangers en hun vrouwen naar hem. Bij zijn vertrek zongen ze spontaan 'Dat 's Heren zegen op u daal...' In Hattem en Driebergen genas Zaiss zieken op gebed.

Niet iedereen was blij met Zaiss. In Amsterdam moest hij zich melden bij de vreemdelingenpolitie, waar hij te horen kreeg dat hij de Wet op de kwakzalverij geschonden had. Zaiss antwoordde met het lezen van enkele bijbelteksten over gebedsgenezing. Hij kreeg argwaan toen de politie zei dat de dominees toch niet voor niets tegen zijn praktijken protesteerden. Uiteindelijk mocht hij gaan, als hij zou afzien van contact met zieken. Dat beloofde hij, maar evengoed genas hij zieken. In de Apollohal vroeg hij de aanwezigen elkaar de hand te geven en een keten van duizenden gelovigen te vormen. Vervolgens ging Zaiss voor hen bidden; op geen andere bijeenkomst werden zoveel genezingen gemeld.


VERMAAN
Gereformeerde dominees hadden moeite met Zaiss. In 'De Hezenberg' in Hattem waren er slechts twee gesignaleerd en volgens Okke jager, gereformeerd predikant te Vrouwenpolder, gistten de gereformeerde kerkbodes van vermaan en verzet. Dominee J.L. Koole uit Bloemendaal, later hoogleraar in Kampen, schreef zelfs een boek tegen Zaiss, De boodschap der genezing (1955). "Maar", schreef Jager in De Strijdende Kerk, "we kunnen de feiten niet weerleggen met onze kerkbodes, de feiten dat er bij ons jaarlijks meer mensen van de kerk afgesneden dan door de evangelisatie gewonnen worden, en dat God op één avond ergens anders een oogst van enkele duizenden mensen binnenhaalt."

Zaiss was verrast door de weerklank die hij kreeg in Nederland. "Ik geloof, dat de engel, die het boek des levens in de hemel bijhoudt, heeft moeten overwerken, om alle namen van de geredden in te schrijven." Hij bezocht Nederland opnieuw in 1953 en 1956, om de schuld te vereffenen die de nazi's hadden gemaakt. Zij hadden gezegd dat Hitler de heiland was, maar Zaiss wilde de echte Heiland prediken.

Toch kreeg Zaiss' Gemeinde der Christen nauwelijks voet aan de grond in Nederland. In 1953 werden twee gemeenten gesticht, in Leiden en Rotterdam, en in 1957 ontstond er een in Amsterdam. In Zaandam kwam men enige tijd bijeen onder leiding van de organist Cor Kee in de Kapel aan het Hazenpad. Eind 1953 werden de Zaanse gereformeerden in een kanselboodschap gewaarschuwd voor Kee en de zijnen.
Op weg naar een evangelisatiebijeenkomst in Hannover kwam Hermann Zaiss op 14 november 1958 bij een verkeersongeluk om het leven.
 

T.L. Osborn

Toegevoegd zijn enkele gedeelten over T.L. Osborn en zijn werk in Rotterdam:

Uitdaging – maart 2007

Gedeelte uit een ingezonden brief:

Mijn man en ik zijn in 1958 middels de toenmalige T.L. Osborn campagne op het Haagse Malieveld tot wedergeboorte gekomen, door Gods grote genade. Dit gebeurde toen enkel en alleen door een zeer krachtige werking van Woord en Geest samen, zonder enige toeters en bellen... Er was zondeovertuiging en ons werd heel duidelijk voor ogen geschilderd wat onze Heer Jezus voor ons heeft gedaan door onze schuld voor God op zich te nemen en ons te reinigen van al onze ongerechtigheden... door zijn kostbaar vergoten Bloed! Wat een vreugde dat we elkaar alles konden vergeven en met onze Heer Jezus opnieuw mochten beginnen!
Nu, bijna 50 jaar later, hebben we gezien dat er allerlei 'nieuwe dingen' zijn geprobeerd om Opwekking te krijgen, maar niemand kan Opwekking 'maken'. Alleen als we terug gaan naar de Bron, Gods Woord in alle eenvoud en zeggen: "Er staat geschreven."
Ik geloof dat onze trouwe Heer dat zal uitwerken de komende tijd. Dat zal De Opwekking zijn die ons land zo hard nodig heeft en ook de hele Gemeente om tot die eenheid te komen waar onze Heer in Joh. 17 zo voor heeft gebeden. Dit zal echter 'Niet door kracht of geweld gebeuren, maar door Mijn Geest', zegt de Heer in Zach.4:6.


Uitdaging – maart 2007

Een gedeelte uit een interview met David Maasbach: 

De roots van de stichting gaan terug tot 1958. In dat jaar vond het 'Holland Wonder' plaats. in de als truttig en betuttelend bekend staande jaren '50 kwam de Amerikaanse evangelist T.L. Osborn naar Nederland. Door op een slimme manier gebruik te maken van destijds nieuwe media als televisie trok hij twee weken lang tienduizenden mensen naar het Malieveld. De campagne kreeg later in Groningen een al even succesvol vervolg.
Volgens Maasbach is de impact van deze campagnes (waarbij tientallen mensen genezen werden van ziektes als ME, tumoren, hartproblemen) nauwelijks te onderschatten. “Voor 1958 brandde het 'pinkstervuur' in een paar verspreide gemeentes. Veel mensen vergeten het wel eens, maar pas na deze Opwekking kwam het 'ware Pinkstervuur' over ons land. Niet alleen het werk van mijn vader, maar ook de bediening van talloze anderen uit de pinksterbeweging begon met de nasleep van het Holland Wonder."