|
Friesch Dagblad
- 24 juni 2008 -
www.frieschdagblad.nl +
www.willemouweneel.nl
Het
Friese kerkje
FD-Column - Willem Ouweneel
Elke keer als ik een vrachtwagen zie voorbijrijden waarop geschreven staat: ‘Sneek – Holland’, of: ‘Heerenveen – Holland’, gnuif ik als rasechter Hollander natuurlijk. Zie je, die Friezen hebben onze taal al overgenomen, en nu beginnen ze hun woonplaatsen ook al in ‘Holland’ te localiseren! Ik snap natuurlijk wel waarom dat is: het is gemakkelijker op je vrachtwagen ‘Holland’ te zetten dan ‘Nederland/Niederlande/Netherlands/Pays Bas’. En als ‘Holland’ meedoet aan het EK, zijn alle Friezen ineens ook ‘Hollanders’. Ze zijn er intussen zelf ook allang aan gewend voor ‘Hollanders’ versleten te worden.
Ooit waren de rollen volledig omgekeerd! Magna Frisia, ‘Groot Friesland’, was rond het jaar 700 een Fries rijk dat zich uitstrekte van Brugge in Vlaanderen tot aan de Wezer in Duitsland met als voornaamste stad… Utrecht! Ja, ja, tegenover het beschamende ‘Sneek – Holland’ van nu staat het middeleeuwse ‘Utrecht – Friesland’. Pas bij de Slag aan de Boorne (Slach oan de Boarn), in de buurt van Irnsum (Jirnsum) (734), moesten de Friezen het tegen de Frankische hofmeier Karel Martel (de grootvader van keizer Karel de Grote) afleggen.
In minstens één opzicht heeft het woord ‘Fries’ in de bijna-betekenis van ‘Nederlands’ zich echter weten te handhaven. Ik neem aan dat ik in Rome in totaal wel zo’n vijfenzeventig kerken heb bezocht. Maar voor een Nederlander is een van de opmerkelijkste ongetwijfeld de ‘Kerk van de Friezen’ of het ‘Friese kerkje’. Officieel heet de kerk de San Michele (e Magno) dei Frisoni, de ‘Sint Michiel (en Magnus) van de Friezen’. Dat klinkt nogal provinciaals, maar feitelijk is het sinds 1990 de nationale kerk van de Nederlanders in Rome. Hier hebben we een fraai voorbeeld hoe het woord ‘Fries’ ook eens gewoon ‘Nederlands’ kan betekenen…
De geschiedenis van de kerk gaat al terug tot de achtste eeuw, toen overal rond de St. Pieter, het eigenlijke aantrekkingspunt voor alle pelgrims, scholae van allerlei Germaanse volksstammen verrezen: de Angelsaksen, de Franken, de Longobarden en… de Friezen. Een schola (letterlijk: ‘school’) was een soort kolonie met niet alleen een eigen kerk, maar ook woningen, een gastenverblijf en een hospitaaltje. In 845 verenigden de bewoners van de scholae zich om de St. Pieter en de wijk daaromheen te verdedigen tegen de ‘woeste’ Saracenen (moslims). In 1004 stierf een Friese ridder, Hebus, in de kolonie op 90-jarige leeftijd. Al die scholae verdwenen in de mist van de geschiedenis, maar het Friese kerkje bleef bestaan.
Overigens ging de band met de noordelijke Nederlanden geleidelijk verloren. Pas vanaf 1980 wordt de kerk weer af en toe gebruikt voor echt Nederlandse plechtigheden, zoals het feest van Willibrord, dé zendeling van de noordelijke Nederlanden, op 7 november. In 1985 werd na zoveel eeuwen de mis weer voor het eerst in het Fries opgedragen! En ja hoor, de Friese vlag wappert in de kerk. Maar haar functie is wel degelijk: een ontmoetingsplaats voor Nederlanders, niet slechts voor Friezen in Rome te zijn.
In een van de muren is een grote steen gemetseld, waarvan de tekst vertaald luidt: ‘In de naam des Heren. In de tijd van paus Leo IV, tijdens de regering van Karel de Grote, toen de basiliek van de Sint Pieter was ingenomen door de Saracenen (…) kwam heel Gallië toegesneld om de kerk te beschermen (…) op de terugtocht van het leger naar Gallië
hebben drie krijgslieden, de Friese ridder Ilderaldo van Groningen [ja, echt, dat lag toen ook in groot Fryslân!], Leomot van Stavoren en Hiaro en Celdui van Slinga, het lichaam van de heilige Magnus gevonden (…)’.
Als u op vakantie toevallig in de buurt bent, moet u echt eens gaan kijken! Ga naar het begin van het St. Pietersplein en kijk dan naar links. Aan de overkant van de weg voert een kleine trap onder een boog door waarop een Mariamozaïek te zien is. Bovenaan de trap is de ingang. De kerk is trouwens alleen open op zondag (10.00-12.00) en woensdag (10.00-13.00).
Prof. dr. Willem J. Ouweneel doceert aan de Evangelische Hogeschool in Amersfoort, de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven en de Evangelische Theologische Academie in Zwijndrecht en is auteur van vele boeken op het terrein van theologie en filosofie.
|
