Nieuwe Bijbel Vertaling
Een serie korte recensies in de BODE
met enkele artikelen uit andere bladen

Menu

Evangelisch-Gereformeerd

De Opwekking komt eraan

NBV recensies in de Bode - Inleiding
  20050110 Bode: Genesis
  20050218 Bode: Ruth&Rechters
  20050318 Bode: Prediker
  20050418 Bode: Jesaja
  20050513 Bode: Amos&Zacharia
  20050617 Bode: Johannes
  20050901 Bode: Handelingen
  20051018 Bode: Romeinen
  20051118 Bode: 1&2Timoteüs-1
  20051118 Bode: 1&2Timoteüs-2
  20051118 Bode: Deuterocanoniek

  20050115 Ellips: Vertalingen
  20050205 Zoeklicht: De inleidingen
  20050310 Uitdaging: Acceptatie
  20050410 Uitdaging: VEG - NBG
  20060510 Uitdaging: Bram Krol
  20070501 Herziene Statenvertaling

  Links

Waar was God?

Abortus - Euthanasie

Kerkgeschiedenis

Satan

Gedurende het jaar 2005 zal deze lijst regelmatig aangevuld worden.

Bode - januari 2005

Nieuwe Bijbel Vertaling:
nieuwe uitdaging voor de bijbellezer
door Henk P. Medema

EEN nieuwe Bijbelvertaling: wie zou er niet blij mee zijn? DE Nieuwe Bijbelvertaling (die naam heeft het Nederlands Bijbelgenootschap toegekend aan dit specifieke nieuwe product): hoe zou je 'm anders kunnen openen dan met een mengsel van nieuwsgierigheid, dankbaarheid, eerbied en kritiek? Zeker, zowel kritische beoordeling is nodig, want vertalen is per definitie mensenwerk, alsook eerbied, want wat hier vertaald is, is het Woord van God. Een eerste beoordeling.


De uitdaging: nieuwe leeservaringen opdoen

In mijn boekenkasten heb ik de beschikking over vele tientallen bijbels, in allerlei vertalingen. En daarnaast maak ik er een gewoonte van dagelijks de Heilige Schriften te lezen in de oorspronkelijke talen, Hebreeuws en Grieks. Ik ben geen bijbelwetenschapper, maar een beetje lezen lukt nog wel. Velen van de lezers van de BODE zullen ook wel eens, al is het maar 'voor de aardigheid', een andere vertaling hebben geraadpleegd. Al lezend in dezelfde oude en vertrouwde Bijbel kun je dan ineens verrassend nieuwe perspectieven tegenkomen. Prachtig, toch? Alleen al daarom mogen we de NBV hartelijk en dankbaar verwelkomen. We hebben bovendien te doen met een echte vertaling, niet alleen maar met een parafrase. Ik kan me heel goed voorstellen dat velen, zowel jongeren als ouderen, moeite hebben met de zware teksten van de Statenvertaling en van de vertaling NBG'51, en dan liever lezen in Het Boek of in de Groot Nieuws Bijbel. Toch is dat wel een al te gemakkelijke capitulatie. Wie met eerbied en accuratesse de Schrift wil bestuderen, en dus wil weten wat er precies staat, die moet een echte vertaling nemen. En dat is de NBV, zonder twijfel. Al zou je er verder niets van weten en zelf de grondtalen niet kennen, dan nog is het de moeite waard deze vertaling voor jezelf te gaan gebruiken. Iedere verrassing zal je aan het denken zetten, en dan is het vervolgens gewoon een kwestie van, letterlijk, Schrift met Schrift vergelijken, de ene vertaling met de andere. Laat duizend vertalingen spreken. En blijf vol verwachting en belangstelling intensief zoeken naar wat er staat.

Lezen, mediteren, studeren, preken

Nu gebruiken wij niet allemaal en niet altijd en overal de Bijbel op dezelfde manier. Voor jezelf iets lezen onderweg in de trein, of het Woord gebruiken als inhoud van je gebed of meditatie, de Schrift tot in de laatste details analyseren om tot een zo nauwkeurig mogelijke exegese te komen, of preken uit de Bijbel, dat is niet allemaal hetzelfde. Lezen en mediteren kun je vanuit bijna iedere bijbelvertaling doen. Soms zul je het verlangen voelen opkomen om wat nauwkeuriger te weten wat er nu precies staat, en dan kun je even snel naar je boekenkast lopen (als die voldoende gevuld is) of een internet speurtocht beginnen (als je daar de weg weet te vinden). Maar eigenlijk moet je daarvoor je stille tijd niet onderbreken: laat maar even, komt later.

Bij persoonlijke of gezamenlijke bijbelstudie mag (of moet) je eigenlijk altijd willen weten wat er precies staat. Niet iedere studie kan even intensief en diepgaand worden, en niet in ieder gezelschap moet alles wat je tegenkomt aan de orde worden gesteld. Ook daarbij geldt het criterium dat de apostel Paulus met zoveel nadruk laat gelden voor de samenkomsten van de gemeente: het moet tot opbouwing zijn van alle betrokken mensen, en tot eer van de naam van de Heer. Maar binnen dat kader moet alles bespreekbaar zijn, en kan alles onderzocht worden. Ben je bezig een preek (dan wel een bijbelstudie) voor te bereiden, of een bijbelstudie (dan wel een preek) te houden, dan zal iedere verrassing des te meer aandacht mogen krijgen. Overigens is dat juist een overweging om in eerste instantie de NBV eerst maar eens te reserveren voor de voorbereiding, en deze nieuwe en nog onbekende vertaling niet zomaar op de kansel mee te nemen. Want iedere verrassing is boeiend, maar het kan best zijn dat je er tijdens een preek niet zomaar weg mee weet. Wat je in de voorbereiding van preken of bijbelstudies, of bij je eigen Schriftstudie, zult tegenkomen, verdient nader onderzoek.

Denk niet te gauw: dat is fout, want tot dusver las ik altijd die-en-die vertaling, en daarin staat het anders. Sommige vertaalkeuzes zijn beter, andere misschien wel slechter, een enkele vertaalkeuze zou misschien zelfs fout kunnen zijn, maar in heel veel gevallen zijn vertaalkeuzes gebaseerd op andere keuzes, die aan de NBV ten grondslag liggen. Zo is bij het Oude Testament van een bepaalde Hebreeuwse tekst uitgegaan (de BHS) en bij het Nieuwe Testament ook (de Nestle Aland, 27e druk). 't Is maar dat je zoiets weet. Er zijn soms alternatieven vermeld, maar niet consistent. Een bijzonderheid: voor het eerst zijn in een Nederlandse vertaling ook tekstvarianten uit de Dode Zeerollen verwerkt (zie bijv. Js53:11).Veel informatie hierover is te vinden op de website www.nbv.nl. Er zijn uiteraard ook bepaalde uitgangspunten voor de vertaalarbeid gekozen. Voor de kenners: het accent ligt meer op dynamisch equivalente dan op idiolecte vertaling. In het januarinummer van het blad ELLIPS wordt daarover door Willem Ouweneel in meer bijzonderheden geschreven.

De edities

Al heel snel waren sommige edities van de NBV uitverkocht, maar even snel zijn herdrukken gepland, en zo zal in de boekhandel binnenkort toch een aanzienlijke variëteit aanwezig zijn. Let er goed op welke editie het beste is voor het doel waarvoor je de bijbel aanschaft. De eerste bijbeluitgaven, verschenen in het najaar van 2004, zijn allemaal voorzien van inleidingen voor de bijbelboeken. Die zijn aan de ene kant heel handig, doordat ze de lezer bijvoorbeeld helpen aan een basis indeling van het boek, en dus bij het lezen en bestuderen behulpzaam zijn. Aan de andere kant zijn daarin soms bepaalde vooroordelen ten aanzien van de totstandkoming van de Schrift verwerkt, waarmee wij niet altijd zullen kunnen leven, bijvoorbeeld een late datering van het boek Daniël, of een vermoeden dat Judas als auteur van de aan hem toegeschreven Brief een pseudoniem is. En we mogen best even de hik krijgen als we in de inleiding tot het boek Genesis lezen dat daarin 'materiaal uit mythen en sagen theologisch verwerkt is'.


Niet wezenlijk, maar wel wennen is het dat sommige conventies anders geworden zijn: spellingen, interpunctie, onder- of nevenschikking van zinnen, persoonsnamen, speciaal de Godsnaam, hoofdletters en kleine letters. Daarin is geen sprake van fout of goed, maar gewoon van keuzes. Als lezer kom je daar op den duur wel overheen. Bij de aankoop van een NBV-editie is het goed te weten dat een aantal edities tevens de deuterocanonieke boeken van het Oude Testament bevatten. De zg. katholieke editie heeft ze zelfs niet apart, maar tussen de canonieke boeken door. Het gaat dan om de boeken Tobit,Judit, Ester (Grieks), 1 & 2 Makkabeeën, Wijsheid van Jezus Sirach, Baruch, Brief van Jeremia, toevoegingen op Daniël. Er mag geen twijfel over bestaan dat deze boeken niet tot de canon behoren, dus niet door de Kerk der eeuwen erkend zijn als de geïnspireerde boeken van de Heilige Schrift, dus niet dezelfde status mogen genieten als Woord van God. Je kunt niettemin beslissen dat je zulke teksten wel in huis wilt hebben, om ze af en toe te raadplegen omdat er soms naar ver wezen wordt in allerlei tradities en boeken. Maar zo'n bijbel editie kun je maar beter niet in handen geven van nieuwe christenen, die juist moeten leren de gezaghebbende canon te respecteren als Gods Woord, en al het andere kritisch daarvan te onderscheiden.

Er valt heel wat te beleven met de Nieuwe Bijbel Vertaling. Deze recensie draagt ook het karakter van voorlopigheid. In het kadertje hiernaast zijn een aantal details genoemd, gebaseerd op een keuze om een gedeelte uit het Oude Testament en een stukje uit het Nieuwe Testament wat meer in detail te vergelijken met de grondtekst. Expres is daarbij gekozen voor tamelijk inhoudsintensieve gedeelten; niet van elke alinea zou zoveel te zeggen zijn, vermoedelijk. Ik hoop in de komende tijd intensief in deze nieuwe vertaling te lezen, en dan zullen we zien hoe het bevalt. In deze jaargang van dit blad zal in ieder nummer een korte recensie worden opgenomen.

NBV: proefstukjes en wat vraagpunten bij de vertaling


Gn1:1-5

Waarom 'Gods geest', en niet 'Gods Geest' (zoals bijv. in Rm8:1 ; maar cf. Js42:1)? Zie echter ook de voetnoot in NBV -  'De aarde was nog woest en doods', een keuze voor een bepaalde interpretatie van de Hebr. werkwoordsvorm, niet fout, maar 'werd' is een alternatief. 'Woest en doods', waarom niet consistent met Js45:18, waar dezelfde Hebr. uitdrukking staat? De interpunctie is verhelderend: 'Het werd avond en het werd morgen. De eerste dag' (want de eerste dag begint niet bij de genoemde morgen, zoals NBG'51 suggereert).


Ef1:14

 - 'de gelovigen die één zijn in Christus Jezus': net even iets te veel, want 'één' staat er niet, en hoewel het 'in Christus Jezus zijn' in de Efezebrief zeker de eenheid omvat, wordt die hier nog niet genoemd, en gaat de betekenis van het 'in' verder.
 - Consistent is: 'Gezegend zij (...) die ons heeft gezegend'.
 - 'In de hemelsferen': mooie uitdrukking!
 - 'met talrijke geestelijke zegeningen': niet veel beter dan 'allerlei' (NBG'51), waarom niet gewoon 'alle', zoals er staat?
 -  'om zijn kinderen te worden' is niet exact hetzelfde als het Gr. woord, dat 'zoonschap' impliceert; aan de uitlegger kan dat subtiele verschil worden overgelaten, maar het is jammer dat het nu onzichtbaar is geworden.
 - 'de grootheid van Gods genade': eig. 'de heerlijkheid van Gods genade'; als theoloog of als bijbeluitlegger moet je hier kunnen zeggen dat Gods genade niet alleen groot is, in de zin van veelomvattend, maar ook 'heerlijk', namelijk Gods wezen uitstralend.

www.vergadering.nu