GKV en Israël
OPINIE - Plussen en minnen
G. Hette Abma
Van lieverlee kun je door al die kerken de gemeente niet meer zien. En zo wordt het erg lastig te ontdekken wat het betekent dat de
gemeente van Jezus Christus onopgeefbaar verbonden is met Israël. Al snel zijn de verschillende kerken immers bezig met hun eigen
identiteit. Dat is zonder twijfel ook het geval bij de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt (GKV), die nota bene tijdens de Tweede
Wereldoorlog zijn losgescheurd van wat zij zelf noemen de synodale kerken. Wat is hun visie op Israël?
Tijdens de synode van Ede is begin dit jaar afwijzend gereageerd op het verzoek van de kerk van Ommen-West en de organisatie Yachad
om een deputaatschap voor de relatie Kerk en Israël in te stellen. Glashelder is de argumentatie: er is geen apart deputaatschap
nodig, want de verkondiging van het evangelie aan de Joden hoort thuis bij het reguliere zendingswerk. Kennelijk is de Vrijgemaakte
Kerk door de overtuiging de enige ware kerk te zijn zo verkokerd geweest, dat er op geen enkele manier is overgewaaid dat in de
Nederlandse Hervormde Kerk in de kerkorde van 1951 de zending onder de Joden is opgegeven, omdat men ernaar wilde streven het
gesprek met Israël aan te gaan. Wie heeft het lef de vrijgemaakten daarop te attenderen?
Israël opnieuw gedefinieerd
Gelukkig durfde dominee Jan Groenleer het aan te verklaren dat zijn Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) exact dezelfde
overtuiging zijn toegedaan als de Hervormde Kerk (dat is tegenwoordig de Protestantse Kerk in Nederland). Ook door de CGK is de
vervangingsgedachte afgewezen, want God heeft het verbond met Israël niet opgezegd om met de andere volken verder te gaan.
Het getuigt volgens Groenleer van weinig fijngevoeligheid dat er geen contact is opgenomen met zijn kerk voordat er een besluit werd
genomen. Naar zijn overtuiging heeft het besluit van de vrijgemaakte synode een nadelige invloed op het proces van eenwording van de
GKV en de CGK.
De vrijgemaakte predikant Wim van der Schee is kennelijk geraakt door de verontwaardigde reacties. Het brengt hem toch niet van zijn
stuk. Je moet er niet bij hem mee aankomen dat het huidige Joodse volk nog een aparte, positieve positie inneemt: "Deze visie
lijkt niet serieus te nemen dat in het Nieuwe Testament het volk Israël opnieuw gedefinieerd wordt rond de koning van Israël, de
Messias Jezus. De plaats en de titels van Israël (om met Erik de Boer te spreken) worden niet overgenomen door de kerk, maar door
Jezus zelf. Bij het volk van God ( ... ) hoor je niet op basis van afstamming van Abraham, maar op basis van vertrouwen op de
koning" (Onderweg, 17 februari 2015).
Als dit geen vervangingstheologie is, dan weet ik het ook niet meer.
Voortbestaan van de Joden
De genoemde Erik de Boer, universitair docent aan de Theologische Universiteit te Kampen, noemt het besluit van de vrijgemaakte
synode om geen deputaatschap Kerk en Israël te benoemen "verbijsterend". Toch kan hij er wel een verklaring voor geven.
Hij constateert dat de CGK, komend vanuit de Afscheiding, oog hadden voor Israël, maar dat de Gereformeerde Kerken al snel zending
onder de Joden bedreven, omdat – zo leerde Abraham Kuyper – zij een volk waren als alle andere volken. Erik de Boer vraagt zich
af: "Drukt het voortbestaan van de Joden in de seculiere staat Israël ons met de neus op Romeinen 9-11?" Hij is echter
"bang dat de niet-bevindelijk gereformeerden een blinde vlek voor Israël hebben".
Blinde vlek
Wie op het internet surft kan ontdekken hoe verrassend veel preken hij kan vinden van vrijgemaakte predikanten. Meestal is te merken
dat zij studie van de tekst hebben gemaakt. Maar helaas blijkt dat er bij de voorgangers weinig zicht is op Israël. Je kunt met
recht zeggen dat ze daar een blinde vlek hebben. Als zij niet hoogmoedig zijn, kunnen ze hopen dat hun ogen daarvoor opengaan. Maar
wat dat betreft ben ik eerlijk gezegd toch een beetje somber gestemd. De vertegenwoordigers van de vrijgemaakte kerk voelen zich al
gauw verongelijkt. Neem bijvoorbeeld ds. Wim van der Schee. Hij merkt op dat niemand het met de beslissing van de synode hoeft eens
te zijn, maar dit "rechtvaardigt niet een wegzetten van de vergadering als bevangen in een vervangingstheologie of nog erger.
Wanneer dat toch gebeurt, is dat alleen maar een teken dat de critici zelf een bepaalde theologische visie op Israël hebben, die
kennelijk boven alle kritiek verheven is".
En helemaal typerend is zijn opmerking: "Er wordt ons een bepaalde visie op Israël opgedrongen." Zijn dergelijke zinnen
geen voer voor psychologen? Alfred Adler had het begin vorige eeuw over minderwaardigheidsgevoel. Het besluit van de synode zou dan
overcompensatie kunnen zijn. En dan hoop je op een verandering ten goede.
