www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

2 RECENSIES

Geboren om te lijden?
C. Roos (eindred.)
Uitgeverij Groen
256 pagina's, € 29,95
ISBN 9789088970627
Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

Flaptekst:
Mijn benen waren nog erg zwak, maar ik moest wel lopen. Op de eerste dag liepen we 24 kilometer, op de tweede dag 37. ‘Ik kan het niet, ik kan niet meer!’ bleef ik maar zeggen en ik smeekte mijn moeder om me achter te laten en zelf door te lopen. Maar zij antwoordde telkens weer: ‘Je kunt het! Je zult het overleven! Je moet iedereen vertellen wat er hier gaande is. De mensen moeten deze afschuwelijke gebeurtenissen te weten komen!’

Christenen voor Israel:
Bovenstaande woorden zijn afkomstig van Isabella Isaakovna Borszhevskaya, een Joodse vrouw die tijdens de Tweede Wereldoorlog als kind in Oekraïne woonde. Ze is een van de overlevenden van de Holocaust in dit land, die tussen 1941 en 1944 aan meer dan twee miljoen Joodse inwoners van Oekraïne het leven kostte. Mannen, vrouwen, kinderen en baby’s werden door de Duitse en Roemeense fascisten gemarteld en vermoord.
Dit boek bevat de herinneringen en portretten van tientallen overlevenden. Zij vertellen hoe ze op jonge leeftijd te maken kregen met dodenmarsen, verkrachtingen, massamoorden en concentratiekampen. De hartverscheurende verhalen en indringende foto’s vormen samen dit indrukwekkende herinneringsboek, dat de Holocaust in Oekraïne een gezicht geeft.
 

2. – Israelaktueel - juni 2013 - www.christenenvoorisrael.nl/israel-aktueel

Recensie door de redactie Uitdaging

Geboren om te lijden?

Recensie door Marijke Terlouw

Geboren om te lijden?
Een imposant boek om zo in handen te hebben, maar de toon is ook direct gezet: dit is geen opgewekt verhaal. Wie begint met het willekeurig doorbladeren van dit boek ziet indrukwekkende portretfoto's van Joden in Oekraïne die nu eindelijk hun verhaal mogen doen. Maar de blik in de ogen valt op. Een diep verscholen verdriet en lijden is te zien op deze gezichten. Dat is het verhaal van de mensen in dit boek. Zij vertellen u over de gruwelen van de Holocaust in Oekraïne, een Holocaust die zich aan de rand van de Oekraïense dorpen voltrok, voor de ogen van de inwoners. Maar deze mensen maakten die gruwelen zelf mee. Ze moesten onderduiken, werden in getto's geplaatst en zagen de dood van dichtbij, zoals Riva uit Vinnitsa. Zij vertelt hoe zij met haar moeder en zusjes werd afgevoerd naar de bossen en de chloorlucht al kon ruiken, het geschreeuw kon horen. Ze overleefden, maar de vragen blijven: "Hoe hebben we ooit de hel van de massaslachtingen in Vinnitsa kunnen overleven?"

Geboren om te lijden? is een bijzonder aangrijpend boek, dat je zeker niet even van kaft tot kaft zult lezen. Maar het bevat een schat aan getuigenissen en geschiedenis over het lijden van het Joodse volk in Oekraïne. Een boek met ruimte die ervoor zorgt dat het verhaal van deze mensen gehoord kan worden. Onmisbaar voor uw boekenkast.

1. - mei 2013 - www.uitdaging.nl 

Recensie door de redactie Uitdaging

'Waarom ben ik geboren? Om te lijden?'

Soms krijg je een boek in handen dat je liever niet ziet verschijnen. Dat is het geval met 'Geboren om te lijden'. Dit heeft niet te maken met hoe het er uit ziet. Het is fraai vormgegeven, met een cover (foto) die iets wegzet. Het gevoel van 'afstand' zit 'm wel in de inhoud: opnieuw een boek over het lijden van het Joodse volk. Waarover al zoveel geschreven moest worden. En waar zoveel mee gebeurd is dat het schrijven waarschijnlijk ook niet zal ophouden.

Het boek heeft een bijzonder formaat. Vierkant, met de afmetingen, zowel in de hoogte als in de breedte van een A4-vel. Het is een dik boek. En alleen al de cover raakt je, door foto en tekst: 'Geboren om te lijden? Een uniek verslag van de Holocaust in Oekraïne' Direct erna komt het voorwoord. En daar begint het al.

'Er is één Jood vermoord'
Dit voorwoord is geschreven door prof. dr. Hans Jansen, verbonden aan het Simon Wiesenthal Instituut in Brussel. Hij vertelt dat hij een proefuitgave van het boek eind vorig jaar las, met 'diepe ontroering. In Oekraïne heeft het aantal vermoorde Joden (mannen, vrouwen, kinderen en baby's) de 2 miljoen overschreden.' En iets verderop: 'Ik heb bij het lezen (...) voortdurend moeten denken aan een woord van Abel Herzberg die schrijft: "Er zijn geen zes miljoen Joden vermoord, er is één Jood vermoord en dat is zes miljoen keer gebeurd. Zodat je, als je werkelijk zou willen weten wat de Jodenvervolging betekend heeft, zes miljoen biografieën zou moeten schrijven van deze zes miljoen enkelingen'

Plunderen
De kop boven deze kennismaking met het boek komt uit de bijdrage van Sara Meirovna Kiegelman. Zij werd in 1920 geboren, ergens in het westelijk deel van Oekraïne. Sara volgde het gymnasium en ging later werken op een kleuterschool. In 1940 trouwde ze. Voor haar en haar man werd de oorlog zicht- en merkbaar in 1941, ze schrijft: 'Het was voor ons alsof de hel losbrak. Ons gezin probeerde te ontsnappen (...), maar we haalden het niet. Er waren al teveel mensen op weg, en de Duitse vliegtuigen lieten hun bommen vallen. We keerden naar huis terug en na een paar dagen kwamen Roemeense soldaten naar ons dorp; onmiddellijk begonnen ze de rabbi's te slaan. Moldaviërs en Oekraïners uit de omliggende dorpen kwamen ons beroven. Ze gingen al plunderend en moordend van huis tot huis.' Op de een of andere manier hebben Sara en haar man de oorlog overleefd. Na de oorlog kregen ze een dochter. Haar man overleed in 1954. Sara en haar familie wonen nu in Israël.

Ver weg
'Geboren om te lijden' is een indrukwekkend boek dat het waard is om aangeschaft en gelezen te worden. Tegelijk realiseer ik me: Er is al veel over de Holocaust geschreven. Bovendien: het oude Oekraïne en de gewelddadige, anti-Joodse sfeer die het land kenmerkte en het Oekraine anno 2013 zijn voor Nederlanders ver weg. En ook de gekozen opzet (als het ware een toer door Oekraïne) en vorm (lopende tekst, afgewisseld door citaten uit interviews met de overlevenden) maken het boek niet zo makkelijk toegankelijk. Maar toch, wat is het waardevol dat al die mensen, die mochten overleven en zelfs bij het navertellen nog met tranen in de ogen zitten, gehoord zijn. In de introductie schrijven de samenstellers: 'Veel overlevenden hebben gezwegen over de wreedheden die hun overkwamen. (...) Zelfs nu, terwijl zij besloten om hun getuigenissen te delen, aarzelen zij om alles te vertellen. Maar hoe zal iemand het weten als zij het niet vertellen?'