www.vergadering.nu  Recensie-index  www.vergadering.nu

1 RECENSIE

Ooggetuigen van het antisemitisme
Emile Schrijver en Ruth Peeters
Uitgeverij Prometheus... - januari 2025
Paperback (+ ebook)
288 pag.
€ 14.99
ISBN: 9789044656923

Dit boek bestellen bij Boekwinkeltjes.nl (tweedehands)...
of zoek bij: fakkel.nl | ichthusboekhandel.nl | goedhartboeken.nl

De eerste keer dat het begrip ‘antisemitisme’ werd gebruikt voor Jodenhaat was in 1860. Maar Jodenhaat is veel ouder dan het woord antisemitisme. Emile Schrijver en Ruth Peeters tonen de lezer de ontwikkeling van het Europese antisemitisme in meer dan veertig historische bronnen. Een aanzienlijk aantal teksten is voor deze gelegenheid voor het eerst in het Nederlands vertaald.
Het antisemitisme begon met verzet tegen de andersheid van de Joden met hun ene, onzichtbare God en werd gevolgd door christelijke dwang om zich te bekeren tot het ‘ware geloof’. Daarna werden Joden beschuldigd van godsmoord en verantwoordelijk gehouden voor allerlei vormen van onheil, zoals oorlogen en epidemieën. Ten slotte werd ‘de Jood’ bestempeld als een vreemde entiteit, een gevaar voor de staat, met de daarbij behorende verbrandingen, verbanningen, opsluitingen en valse processen. Met het gedeeltelijk verdwijnen van de religieuze obsessie verwerd die laatste vorm tot de politieke en racistische variant die in de hele negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw dominant werd.
Ooggetuigen van het antisemitisme is een boek dat ons de pijnlijkste gevolgen laat zien en voelen van wat er gebeurt als we denken zonder grijstinten, en als we de Ander buitensluiten.

‘Een belangrijke bloemlezing van teksten die laten zien hoe diep het antisemitisme geworteld is in de Europese cultuur.’
Bart Wallet, hoogleraar Joodse Geschiedenis

‘Dit gedegen en toegankelijke overzichtswerk laat helder zien hoe boosaardig en wijdverbreid het Europese antisemitisme was en hoe deze denkbeelden doorwerken tot in het heden. Een belangrijk boek, zeker in deze tijd.’
Ewoud Sanders, journalist en taalhistoricus

Emile Schrijver (1962) is algemeen directeur van het Joods Cultureel Kwartier, bijzonder hoogleraar Geschiedenis van het Joodse boek aan de Universiteit van Amsterdam en de auteur van de romans De Hillel Codex (longlist Gouden Strop, publieksshortlist VN Thrillergids) en De Firkovich-bende.

Ruth Peeters (1977) studeerde Semitische talen in Groningen en Hebreeuws in Amsterdam. Zij is al vele jaren actief in de Joodse boekwetenschap. Tegenwoordig werkt zij als onafhankelijk onderzoeker, tekstschrijver en redacteur.

1. – Israelaktueel - april 2025 - www.christenenvoorisrael.nl/israel-aktueel

Ooggetuigen van het antisemitisme

Boekrecensie door Ds. Kees Kant

Emile Schrijver en Ruth Peeters hebben een heel gevarieerd verslag gegeven van het antisemitisme door de eeuwen heen. Het blijft altijd weer schokkend om te lezen. Hun accent ligt niet zozeer op wat Joden door de eeuwen heen is aangedaan, maar vooral op wat over Joden is geschreven. Ze hebben dit heel gevarieerd aangepakt.

Wanneer christenen schrijven over de anti-Joodse geschiedenis, beperken we ons vaak tot de anti-Joodse retoriek vanuit de christenheid. Deze schrijvers tekenen een veel breder panorama van de geschiedenis van het antisemitisme, door o.a. ook antisemitische schrijvers te citeren uit de wereld van de kunst, literatuur, filosofie, wetenschap en politiek. Schokkend is het te zien hoe het antisemitisme in alle geledingen van de samenleving aanwezig was en is.

Persoonlijk trof mij het citaat van Houston Stewart Chamberlain (1855-1927). Hij wordt de 'hoofdideoloog van de rassentheorie' genoemd. Meestal wordt in de negentiende-eeuwse rassentheorieen het Joodse 'ras' als inferieur beschouwd, en dus een gevaar voor het zuivere Germaanse ras. In het citaat van Chamberlain daarentegen wordt het Joodse 'ras' als een zuiver en sterk ras beschreven. Omdat Joden er echter naar zouden streven andere rassen te overheersen en te doen verdwijnen, is het dus urgent om als samenleving ons te ontdoen van de Joodse aanwezigheid. Dit maakt nog eens duidelijk dat pure Jodenhaat de diepste onderliggende drijfveer is. ledere rassenideologie, soms elkaar tegensprekend, is een afgeleide daarvan. Het blijft een mysterie hoe het antisemitisme zich zo diep kon wortelen in de Europese ziel in al die tweeduizend jaar.

Het boek mag wat mij betreft nog wel een vervolg krijgen, waarin beschreven wordt hoe in onze naoorlogse tijd het antisemitisme als veelkoppig monster zich keert tegen Israel als land, volk en staat.