T.B. Joshua,
profeet van God?

Na het zien van een video uit Nigeria was onze nieuwsgierigheid, maar ook onze twijfel, gewekt. Dit wilden we met eigen ogen zien. Bij het aanvragen van de reisdocumenten en visa werden we herhaaldelijk gewaarschuwd door de overheid. 'Naar dat land ga je op eigen risico', zei een beambte van het ministerie van buitenlandse zaken. Anderen wezen ons op de vele oplichters die in het land actief zijn. Menig Europeaan liet zich al bedotten door Nigerianen. Het Afrikaanse land staat dan ook hoog genoteerd op de lijst van meest corrupte landen. Bovendien zijn rassen- en godsdienstrellen, met vaak honderden doden tot gevolg, er schering en inslag. Dit alles in ogenschouw genomen, leek trucage met beeldmateriaal ons niet onwaarschijnlijk. Een professional op dit gebied verzekerde ons na uitgebreid onderzoek dat er niet geknoeid was met de beelden. De enige mogelijkheid was volgens hem dat alles in scène gezet was, al leek dit niet erg waarschijnlijk.

Voorgeschiedenis
Nog voor de T.B. Joshua-hype door Nederland raasde, zaten we in het vliegtuig richting Nigeria. De bewuste kerk waar alles zich afspeelt, heeft de opzienbarende naam: 'The Synagogue Church of all Nations' (TSCN). Ze werd zo genoemd naar het eerste gebouw dat de gemeente kocht, wat ooit een synagoge was. De kerk groeide in negen jaar tijd uit van een groepje van acht
mensen tot een bruisend centrum waar iedere week naar schatting tussen de veertig- en honderdduizend mensen naar een van de diensten komen. Wereldwijd zijn er intussen al meer dan achthonderd kerken gesticht door TSCN. In Europa loopt het echter nog niet zo'n vaart. Slechts een handvol kerken is hier gelinkt met The Synagogue in Nigeria. De meest bekende zijn wellicht die van pastor Christine Tooze in Sheffield (Engeland) en de kerk van Winnice van Fredrikslust in Rotterdam.

De kerkelijke achtergrond van T.B. Joshua is orthodox. Naar eigen zeggen zou hij zich gestoord hebben aan de laksheid van de gemeente waar hij deel van uitmaakte als ook aan het foutieve onderwijs. Hij verliet die kerk en werd door iedereen verstoten. Jarenlang zou hij als banneling, in de meest erbarmelijke omstandigheden, geleefd hebben. Tot hij begin jaren negentig met een klein groepje mensen zelf een kerk stichtte. De oorspronkelijke gebouwen waren paalwoningen in een moeras die met brugjes met elkaar verbonden waren. Toen dit te klein werd, kocht de gemeente een terrein aan in de wijk Ikotun. De buurt van het nieuwe gebouw doet onguur aan en is nog net geen sloppenwijk. Het oude moeras werd omgedoopt tot 'gebedsberg', waar bezoekende pelgrims naartoe worden genomen voor een dagje relaxen.

Tekenen en wonderen
In de evangeliën zien we een veertigtal wonderen die Jezus deed, tot in detail beschreven. Het merendeel hiervan betreft genezingen. En het ene al spectaculairder dan het andere. Jammer genoeg zien we in Europa nagenoeg geen bedieningen die een vergelijkbare impact hebben op de maatschappij als Jezus' wonderen dat hadden. Als we al eens horen van een genezing twee dorpen verderop, dan komt onze kritische en analytische geest al gauw met een medische verklaring op de proppen.

Toen T.B. Joshua dan ook begon te bidden voor blinden, doven en aids-patiënten en we die mensen een paar seconden later in het rond zagen springen, zingend 'Thank You Jesus, I am healed', waren onze twijfels nog niet weggenomen. 'Is het echt, of suggestie', was de vraag die zich opdrong. Psychologen weten heel goed wat groepsdruk kan doen met onze emoties en reacties, zelfs al voelen we ons eigenlijk doodziek. Groot was onze ontsteltenis echter, toen we de lange rijen mensen zagen die woekerende uitwendige infecties hadden (noot: de zieken worden tijdens de diensten per soort ziekte gerangschikt. T.B. Joshua en zijn gebedsteam gaan deze groepen een voor een langs). We zagen etterende wonden van ettelijke centimeters diep die uitpuilden van de maden, ledematen die letterlijk helemaal wegrotten, huidziektes die het hele lichaam overwoekerden. De beste grimeur zou moeite hebben om zoiets na te maken. Om nog maar te zwijgen over de stank die de wonden verspreidden.

Deze infecties ontstaan vaak door een klein wondje. Door een gebrek aan ontsmettingsmiddelen en onvoldoende hygiënische voorzieningen krijgt een klein sneetje makkelijk de kans om te ontwikkelen tot een gapende vleeswond. Veel gelegenheid om vragen te stellen bij hoe zoiets mogelijk is, kregen we niet. Eén voor één werd voor de zieken gebeden, en al snel sprongen mensen in het rond die even tevoren nog ondersteund moesten worden. Opnieuw klonk door de kerk: 'Thank You Jesus'. Allemaal getuigden ze dat de pijn ogenblikkelijk verdwenen was toen voor hen gebeden werd.

Dokter keek mee
In onze groep waren ook twee dokters: een huisarts en een anesthesist. Beiden bevestigden ze dat op het merendeel van de ernstig zieken in Europa een amputatie zou uitgevoerd worden. En dan was het volgens hen nog zeer de vraag of ze het zouden overleven, want bij velen waren de infecties inwendig uitgezaaid en vergiftigden zo het hele lichaam. De revalidatie zou in de beste omstandigheden en met de meest geavanceerde apparatuur maanden in beslag nemen.

Veel genezen Afrikanen bleven nog dagen in de kerk rondhangen. En zo konden we getuige zijn van de uitwendige genezing van wat ooit afgrijslijke verwondingen waren. Na een dag of drie waren de wonden helemaal dichtgegroeid en had de huid zich hersteld. Het enige merkbare spoor was vaak nog een klein litteken. Allemaal gaven ze God de eer voor het wonder dat gebeurd was. De meesten komen op het moment van genezing ook tot het geloof in Jezus Christus. De leiding van de kerk geeft hun voedsel om weer op krachten te komen, en geld om de schulden die ze maakten - vaak vanwege hun ziekte - te kunnen betalen. De twee artsen verklaarden dat deze genezingen medisch gezien niet mogelijk zijn.

Schuldbelijdenis
Ronduit shockerend waren de zonden die mensen (Nigerianen zowel als buitenlanders) opbiechtten tijdens de diensten. Moord, diefstal, prostitutie, hekserij... de hele opsomming uit Galaten 5:19-21 kwam aan bod. Vaak werden de belijdenissen gedaan door mensen die voor het eerst een bezoek aan de kerk brachten. Meestal was de vraag om vergeving voor zonden van seksuele aard. Een echte reden waarom zo veel bezoekers opeens hun schaamte opzij zetten en hun zonden beleden, werd niet echt gegeven. Wel spraken ze allen het verlangen uit om vrij te zijn en een leven in reinheid voor God te leiden. 'I will sin no more' (ik wil niet meer zondigen, red.), was bij velen de afsluiting van hun bekeringsverhaal.

Tijdens een videovertoning - beelden opgenomen tijdens een dienst een paar weken eerder - kregen we beelden te zien van de zoon van de vermoorde president Samuel Doe van Liberia, die met zijn moeder op bezoek was in de Synagogue-kerk. De jongeman getuigde dat hij sinds de moord op zijn vader slechts één doel voor ogen had: de moordenaar van zijn vader (die kon ontkomen) met gelijke munt terug betalen. Jarenlang vrat de haat hem echter zo op, dat hij hulp ging zoeken. Niemand scheen hem echter van zijn innerlijke pijn te kunnen verlossen. Ten einde raad besloot hij in de TSCN geestelijke verlichting te komen zoeken.

En het onwaarschijnlijke gebeurde. De moordenaar van de voormalige president was 'per toeval' ook aanwezig en was voor de zoon niet onopgemerkt gebleven. De jongen was echter zo aangegrepen door de gebeurtenissen in de dienst, dat hij naar voren kwam en openlijk beleed dat zijn haat zonde was. Hij vroeg hiervoor vergeving aan de moordenaar, die ook naar voren kwam en op zijn beurt zijn zonde beleed. De mannen vielen huilend in eikaars armen en beleden dat Jezus Christus Heer is.

Mistoestanden en roddels
Er kan nog veel meer gezegd worden over de gebeurtenissen in Lagos. Velen zien er een echte opwekking in, anderen zweren het af omdat het iets van de duivel zou zijn. Feit is dat de manier van bidden van T.B. Joshua en zijn team vaak nogal ongewoon is. Onder het bidden maken ze gebruik van een soort handbewegingen, waarbij de ziekte als het ware (symbolisch) uit de zieke getrokken wordt. Sommigen verliezen hierbij het evenwicht, als worden ze door een onzichtbare hand omver getrokken. In Europa kreeg de kerk daardoor in sommige kringen het stempel 'Tweede Toronto' mee. Het komt echter niet voor dat er in de diensten spontaan mensen vallen, zoals wel in sommige charismatische en pinkstergemeenten voorkomt. Alleen tijdens het bidden voor genezing gebeurt het soms wel eens.

De voorganger van deze gemeente wordt door de plaatselijke bevolking 'Profeet T.B. Joshua' genoemd, of ook wel 'Man van God'. Een aantal westerse critici beweert dat dit de enige manier zou zijn waarop hij wil worden aangesproken. Zo zou hij ook met ijzeren hand regeren over zijn gemeenteleden.

Tijdens de vele contacten die we met hem hadden tijdens ons verblijf in Nigeria en achteraf via internet en telefoon zagen we echter telkens een rustige en bescheiden man, die zichzelf steevast 'pastor' noemde. De titel 'profeet' kreeg hij van gemeenteleden, uit ontzag voor zijn bediening. Dat hij gezag heeft, staat buiten kijf. Misbruik hiervan heeft echter niemand in onze groep kunnen vaststellen. Bij één gelegenheid viel tijdens een dienst een vrouw voor hem op haar knieën. Hij bestrafte haar en gebood haar om op te staan, en benadrukte dat hij slechts een mens is die ten dienste van God staat. „Enkel God verdient alle eer," aldus T.B. Joshua.

Versiering
De versiering van het gebouw met schilderijen van bijbelse taferelen is opvallend. Op de gebedsberg zijn zelfs hier en daar crucifixen (met beeltenissen van Jezus) te bespeuren. Af en toe zagen we dat mensen bij zo'n afbeelding stonden te bidden.

Bij navraag verklaart Joshua dat deze 'versieringen' het werk van een kunstenaar zijn. De plaatselijke bevolking is voor onderwijs voor een deel afhankelijk van visuele impressies, gezien het hoge percentage analfabeten onder hen. Bidden bij afbeeldingen wordt zeker niet gestimuleerd. En als iemand het toch doet, dan zou dit voor een deel voortkomen uit de culturele achtergrond en onwetendheid.

Het is goed om te weten dat Afrikanen weinig kennis hebben van de reformatie zoals wij die hebben. Het onderscheid tussen de verschillende christelijke opvattingen is er vaag en westerse kerkelijke geschilpunten zijn er dan ook minder bekend.

Het spreekt voor zich dat dit artikel slechts een beperkte weergave is van de gebeurtenissen in deze kerk. Wie er geweest is, kan niet ontkennen dat er dingen gebeuren die de term 'wonder' waard zijn. God krijgt telkens de eer van wat er gebeurt. Dat sommige gebeurtenissen bizar of shockerend overkomen, is echter ook een feit. Maar zo kennen we Jezus dan weer. Hij maakte met speeksel een modderbrij om op de ogen van de blinde te doen en hem te genezen.

G.B. 

www.vergadering.nu