1-3-2004 CV-Koers: Reinier Sonneveld - The Passion voor alle Nederlanders...
1-4-2004 CV-Koers: Ronald Westerbeek - interviews met Gibson en Caviezel...
1-4-2004 CV-Koers: Aad Kamsteeg zag de voorvertoning van The Passion...
1-5-2004 CV-Koers: Otto de Bruijne - The Passion voor moslims...
1-9-2004 CV-Koers: The Passion DVD + werkboek voor gespreksgroepen...

CV-Koers - april 2004

THE PASSION: MEL GIBSON EN JIM CAVIEZEL OVER HUN DRIJFVEREN

Door Zijn striemen is ons genezing geworden

Mel Gibsons film over het lijden en sterven van Christus stuit ook in ons land op veel weerstand. In modern-theologische hoek wordt Gibson afgeserveerd als een ‘fundamentalist’ die de Evangeliën ‘nog altijd letterlijk neemt’. Maar in Nederland hebben ook orthodoxe christenen twijfels over de film en de motieven van de makers. Wat dreef Gibson en Jim Caviezel – de acteur die de Jezus-rol vertolkt – tot het maken van deze omstreden film?


Door Ronald Westerbeek

Nog afgezien van de moeiten die je per definitie kunt hebben met verfilmingen van Jezus, is The Passion of the Christ een buitengewoon gewelddadige en confronterende film. Als kijker wordt je nauwelijks tijd gegund om ‘in het verhaal te komen’: we bevinden ons direct in Gethsémane, waar Jezus in grote angst bidt tot de Vader. Al snel dringen de tempelwachten met fakkels en zwaarden de tuin binnen om Hem hardhandig gevangen te nemen. En vervolgens toont de film indringend en onontkoombaar de realiteit van datgene waarover de evangelieschrijvers in enkele zinnen spreken: de vernederingen, de afranselingen, de geseling, de weg naar Golgotha, de kruisiging. Een zin lezen als ‘en sommigen begonnen Hem met vuisten te slaan’ of ‘en zij kruisigden Hem’ is nog iets anders dan vóór je zien hoe dat gegaan moet zijn, het te horen, alsof je tussen de voorste omstanders staat. Net als toen, zullen er nu bij de film ook ‘omstanders’ zijn die het niet raakt, die meespotten. Maar als je bij het zien van de film denkt aan de Here Jezus, de Man van wie je zoveel houdt, dan is het regelmatig té erg om te zien, en het gáát maar door. Is dat nu nodig? Moest de film werkelijk zo focussen op het lijden, en moeten wij dat willen zien?


Mel Gibson

Verzoening

In een uitvoerig interview dat Diane Sauer – van de Amerikaanse nieuwszender ABC - had met regisseur Mel Gibson, stelt zij hem ook die vraag:

u had een film kunnen maken over het leven van Jezus; waarom alleen die twaalf uur van het lijden?

,,Het is de crux, het kernpunt van wat christenen geloven’’, antwoordt Gibson. ,,Wij geloven dat door de zonde van de eerste mens, de erfzonde, de poorten voor ons werden gesloten, de toegang tot het eeuwige leven. En dat het offer van Christus, als een verzoening voor al onze zonden, die toegang zou herstellen. Deze twaalf uur vormen de kern van mijn geloof: ‘Maar om onze overtredingen werd Hij doorboord, om onze ongerechtigheden verbrijzeld; de straf die ons de vrede aanbrengt, was op Hem, en door Zijn striemen is ons genezing geworden’, Jesaja 53: 5. Dat is de boodschap van deze film. Het gaat om geloof, hoop, liefde en vergeving. Voor mij is dat de realiteit, ik geloof dat. Ik moet wel.’’

U moet wel?

,,Ik moet wel. Om hoop te kunnen hebben. Om te kunnen leven.’’

Maar waarom moet de film zo gewelddadig zijn?

,,Ik wilde dat de film schokkend zou zijn. Extreem. Ik wil de filmkijker over de rand duwen. Zodat je íets ziet van de enormiteit van het offer dat Hij bracht. Dat je ziet dat Iemand dit alles omwille van jou wil verdragen... én terugkomt met nog stééds liefde en vergeving.’’

In een ander interview zegt Gibson: ,,We hebben uitvoerig historisch onderzoek gedaan. Je hebt er geen idee van wat Romeinse geseling en kruisiging inhield! Toen we de film monteerden, hebben we het hier en daar afgezwakt, afstand genomen, omdat het té erg is. Maar inderdaad: de film is gewelddadig, dus als je dat niet wilt zien: ga er niet heen.’’

Stelt Gibson het lijden niet te centraal in het geloof? En komt in de film de prediking van Christus niet te summier aan bod? ,,Ja, je kunt zeggen dat er weinig context is in de film. De film gaat niet over het leven van Jezus, maar over Zijn lijden en sterven én Zijn opstanding. Dus inderdaad, sommige mensen zullen zich afvragen: waarom moest Hij nu zo nodig dood? Ik ken de rest van het verhaal, en veel mensen kennen dat. Anderen niet, misschien worden ze nieuwsgierig door de film en willen ze uitzoeken hoe het zit.’’

In een ander interview legt Gibson uit: ,,Andere films over Jezus houden het allemaal op afstand, alsof het niet met jou te maken heeft, alsof het niet echt is. Het lijkt allemaal een sprookje. Maar het Evangelie ís geen sprookje, het is realiteit. Het maken van de film was voor mij een vorm van meditatie. Ik richtte me op het lijden, omdat het voor mij genezing bracht. Iedereen bereikt een punt waarop je gewond bent geraakt in het leven, door wat anderen je aandoen, door wat je zelf doet. De wonden van Christus brachten mij genezing.’’



Ommekeer

Mel Gibson (1956) zegt dertien jaar geleden tot een ommekeer te zijn gekomen in zijn leven. Hij werd al beroemd toen hij in de twintig was, onder meer door zijn rollen in de geweldsfilmreeksen Mad Max en Lethal Weapon. In het interview met Diane Sauer zegt hij: ,,Laten we eerlijk zijn: ik heb op de top gestaan van wat het seculiere utopia te bieden heeft, en dat lijkt álles: geld, roem en alles, en ik kreeg het allemaal zomaar tot mijn beschikking: ‘Hier, voor jou, neem het maar’. En toen ik jonger was, ja inderdaad, toen heb ik het ervan genomen en ik slurpte alles op. Maar... het maakt niet uit hoeveel ik opslurpte: er was niet genoeg, het was niet goed genoeg. Het is niet goed genoeg. Het laat je leeg achter. Hoe meer je eet, des te leger je wordt. Uiteindelijk belandde ik op een punt dat ik niet meer verder wilde.’’

Waarom niet?

,,Weet je, waar ik mee worstel.... iedereen heeft wel iets in het leven waarmee je worstelt... voor mij is dat, ik kan overal aan verslaafd raken.’’

Was het alcohol?

,,Ja, en drugs, drank, koffie, sigaretten, het doet er niet toe. Ik ben een van de vele mensen die daar makkelijk aan verslingerd raken. Dat is mijn zwakte. Ik was onuitstaanbaar voor mijn omgeving, raakte betrokken in knokpartijen, dronk liters bier nog vóór ik aan het werk ging, soms rééd ik hevig onder invloed. Dat is het toppunt van onverschillige stupiditeit. Als ik nu terugkijk op die krankzinnigheid... waar was ik in vredesnaam mee bezig?! Ik was een stoere lefgozer, we groeiden op in de jaren zestig en zeventig, ruige jaren waarin alles ‘moest kunnen’. Ik heb veel gedaan waar ik niet trots op ben.’’

Hoe erg werd het?

,,Ach, weet je, ik denk dat iedereen in zijn of haar leven wel op een dieptepunt aanbelandt, een moment van waarheid, dat je denkt: waar draait het nou om in mijn leven? Ga ik op de oude voet door? Ga ik uit het raam springen? Ik wil geen van beide. Ik wil niet leven, ik wil niet dood. Ik heb een paar keer ingecheckt in een hotel, voor mezelf de dingen op een rijtje gezet, echt overwogen uit het raam te springen. Dan stond ik daar en keek naar beneden en dacht: ‘Springen is zoveel makkelijker dan doorgaan.’ Je moet gestoord zijn om zo wanhopig te zijn. Ik was geestelijk totaal failliet. Ik had niks meer. Je stelt jezelf die Hamlet-vragen en uiteindelijk kom je op een punt waarop je moet toegeven dat je niet goed genoeg bent om de knoop te ontwarren. Ik wéét het eenvoudigweg niet. ‘Help! Als daar boven Iets is, help me!’ Enne, als je mazzel hebt herken je van Wie die hulp komt.’’

Was er iemand die dat tegen je zei?

,,Ha, er waren zoveel mensen die het al jaren tegen me zeiden! Maar nu zei ik het zelf en het bracht me op mijn knieën en ik vroeg God om hulp. Daarna begon ik te mediteren, bidden, en ik las de Evangeliën, sommige gedeelten kende ik nog van toen ik klein was. Pijn is de voorloper van verandering. Dat is het goede nieuws.’’

Gibson – rooms-katholiek opgevoed – sloot zich aan bij een stroming in de katholieke kerk die bekend staat als orthodox, omdat die niet alle vernieuwingen van het Tweede Concilie in de jaren zestig overneemt. ,,Paulus zegt: als je in verwarring bent, je weet niet meer wat je doen moet en je bent je vertrouwen kwijt, houdt je dan maar vast aan de traditie. Ik ben heel erg in verwarring geweest in mijn leven. En ik ben niet ‘klaar’ of zo, ik ben ‘werk –in-uitvoering’ met nogal wat tekortkomingen, en zo wil ik mezelf ook blijven zien, want het is de waarheid.’’

Geestelijke strijd

De film toont niet alleen het fysieke lijden, maar laat ook iets zien van de geestelijke strijd die plaatsvond: op de achtergrond is verschillende keren nadrukkelijk een figuur aanwezig die de Satan symboliseert. Gibson: ,,Hij trekt je aan én hij is intimiderend, mannelijk én vrouwelijk. Als het Kwaad tot je komt, is dat niet noodzakelijkerwijs met een bordje ‘Ik ben het Kwaad’, meestal komt het op een manier die je aantrekt, als een magneet.’’

U heeft gezegd: de Grote Duistere Macht wilde niet dat we deze film maakten. Wat was die Macht?

,,Die Macht is datgene wat je niet kunt zien. Kijk, ik ben een christen, en als christen geloof je dat er twee rijken zijn, die van het Goede en die van het Kwaad, en die zijn met elkaar in een strijd verwikkeld. Wat het Kwaad wil? Dat wil jou.’’

In Amerika ontstond ophef vanwege Gibsons ‘traditionele opvattingen’ over het plaatsvervangend lijden van Christus. Zeker toen Gibson vertelde dat hij zich gesteund voelde door de Heilige Geest. ,,Ik ben belachelijk gemaakt door die uitspraak. Alsof ik zou hebben beweerd ‘geïnspireerd’ te zijn zoals de Schrift geïnspireerd is! Ik gelóóf in de Heilige Geest. En ik heb de indruk dat Hij me heeft willen helpen bij het maken van deze film.’’

Dat is precies waar critici moeite mee hebben: dat u zou zeggen dat deze film ‘de’ waarheid vertelt. Dat dit de enige juiste versie van het lijdensverhaal zou zijn.

,,O, absoluut niet. Dit is niet meer dan hoe ík het zie. Ik heb alleen ervaren dat God me heeft geholpen. Maar dit is míjn versie van het verhaal – dat wil zeggen, ik heb zo getrouw mogelijk de Evangeliën gevolgd en die aspecten eruit gelicht die ik wilde tonen.’’

Betrouwbaar

U vat de Bijbel historisch betrouwbaar op, terwijl veel theologen menen dat de evangelieschrijvers slechts een interpretatie van historische gebeurtenissen geven. Gelooft u echt dat de Bijbel letterlijk waar is?

,,Jazeker. Je accepteert de Bijbel volledig als Gods Woord, of je accepteert ‘m niet.’’

Hoe zit het dan met theologen die erop wijzen dat de Evangeliën lang na Jezus’ dood werden opgeschreven en een politieke interpretatie geven, ongunstig voor de joden?

,,De evangelieschrijvers waren wel degelijk ooggetuigen, ze waren erbij toen het gebeurde. Natuurlijk schreven ze het op in een bepaalde context, maar het waren niet ‘de joden’ die Christus kruisigden. Wíj allemaal zijn verantwoordelijk. Ik ben medeschuldig. Jezus Christus werd gekruisigd voor alle mensen, van alle tijden, en Hij stierf voor al onze zonden.’’

Jim Caviezel: ,,Ik wil dat mensen Jezus zien’’

Acteur Jim Caviezel speelt de rol van Jezus in The Passion. Als gelovig katholiek betekende deze rol veel voor hem. De Amerikaanse christelijke zender The 700 Club interviewde hem.

Toen Mel Gibson hem vroeg de rol te spelen, gaf Gibson aan hoe veeleisend het zou worden. ,,Toen ik zo oud was als jij, had ik het onmogelijk kunnen doen’’. Jim: ,,De volgende dag zei hij: ‘Ik wil dat je je ervan bewust bent wat je door zult maken. Het kan zijn dat je hierna nooit meer een rol aangeboden krijgt in een andere film. Ik zei: ‘Mel, dit is wat ik geloof. We hebben allemaal een kruis te dragen, ik heb mijn eigen kruis te dragen. Als we onze kruisen niet dragen, worden we verpletterd onder het gewicht ervan. Dus laten we dit doen’.’’

Hoe heb je je voorbereid op het spelen van je rol als Zoon van God?

Jim: ,,Hoe bereid je je daarop voor? Door het vuur. Terugkijkend denk ik aan twee woorden: ‘onuitblusbaar vuur’. Lichamelijk was het heel zwaar. De opnamen waren ’s winters, en het was zo koud dat het voelde alsof ik met messen gestoken werd. Ik had onderkoelingsverschijnselen. Op een van de filmdagen had ik het zo koud, dat ik mijn teksten nauwelijks uit kon spreken. Mijn mond bibberde oncontroleerbaar en mijn armen en benen voelden verdoofd. En ondertussen zie je mensen met dikke jassen aan koffiedrinken en lachen. Ze waren onverschillig voor wat ik doormaakte. Anderen vonden het weerzinwekkend. Als ik dat laatste bij iemand merkte, wilde ik wel in woede uitbarsten.’’

Wat heel tegengesteld was aan wat Jezus deed...

,,Maar wat doe je op zo’n moment? Ik moest dus serieus in gebed gaan, niet vanuit mijn verstand, maar vanuit mijn hart.’’

De geseling en pijniging gaat zo lang door… Ik zag mensen in het theater hun gezicht afwenden.

,,Daar zeg je iets heel wezenlijks. Mensen draaien hun hoofd weg als ze het zien, en wat ze zien is de consequentie van hun eigen zonde. Deze film dwingt je om jezelf te zien, niet zoals je jezelf wílt zien, maar zoals God je ziet. Je kunt hier niet passief naar kijken. We zijn allemaal schuldig aan de dood van Jezus. Mijn zonden en jouw zonden hebben Hem aan dat kruis gebracht.’’

Welke gedeelte heeft jezelf het meeste geraakt?

Jim: ,,Er zijn dingen die ik doorgemaakt heb waar ik niet eens over kan praten. Het voelde alsof er een geweldige kracht, aanwezigheid in me kwam tijdens het filmen. Het gebed dat ik telkens bad, was ‘Ik wil niet dat mensen míj zien. (Geëmotioneerd:) Ik wil dat ze Jezus zien. En daardoor zullen bekeringen plaatsvinden’. Dat is wat ik wilde: dat mensen van binnen geraakt zouden worden om eindelijk een beslissing te nemen Hem wel of niet te volgen.’’