www.vergadering.nu De Leesmap www.vergadering.nu


Meer over The Passion of the Christ...

Bode - Magazine voor bijbelstudie - april 2004  www.medema.nl/tijdschr/bode.htm 

The Passion: een recensie

door Henk P. Medema


Teruglopend vanaf Pathé Arena door de maartse voorjaarszon, langs de spoordijk naar station Duivendrecht, denk ik: zo moet het ook geweest zijn in Jeruzalem, de volgende dag. Jezus was dood, maar de zon scheen, de vogels floten, en de meeste mensen gingen fluitend aan het werk, praat­ten hoogstens nog wat na. 'Dat was me wat, zeg, gisteren! Wat een toestanden! Kon jij het goed zien? O, je hebt op de muur gestaan - nou, ik stond er nog dichter bij, in de tuin van die rijke man, hoe heet-ie ook weer. Zwart van de mensen.' Ik heb het ook zien gebeuren. Misschien u intussen ook, op het witte doek. THE PASSION OF THE CHRIST. Dit kan een mens nooit vergeten.

Kijken van dichtbij

Dit is natuurlijk niet de eerste Jezus-film, en ik heb ze lang niet allemaal gezien. Maar wat ik van andere films soms gezien of gehoord heb: vrijzinnig, oneerbiedig, oppervlakkig, kitscherig - niet één van deze adjectieven kan op Mel Gibsons film worden toegepast. Het is heel echt, het komt heel dichtbij. Zo kan het geweest zijn. Petrus' verloochening speelt zich af in het tumult dat in het huis van de ho­gepriester ontstaat, niet in een rustige conversatie. Wat men met Jezus doet, is niet veel minder dan een lynchpartij als Hij wordt geslagen, gegeseld, afgeranseld, afgetuigd. Ze smijten met Hem, ze slaan Hem zo hard ze kunnen. Stromen van bloed vloeien uit zijn wonden. Daartussendoor geeft de camera ons allemaal flashbacks van Christus' leven. Van het water waarin Pilatus zich vergeefs wil schoonwassen, verglijdt het beeld naar de voetwassing in de Bovenzaal. Van de huilende Maria bij Golgotha schuift de camera naar de jeugd van Jezus, bij zijn moeder thuis. Als 'de andere Maria' (vereenzelvigd met de overspelige vrouw van Jh8!) bij het kruis Jezus' voeten kust, wordt het beeld gevuld niet bloed, tranen, en de lange haren van Maria. Beeldende taal, vol filmische citaten: de slang die Hij in Gethsemane onder zijn voet vertrapt, de Geest als een duif boven Jezus. En vooral, het meest in­dringend, de Man van Smarten zelf, zó zeer lijdend dat je liever niet wilt kijken, iemand voor Wie men het gelaat verbergt, zoals Jesaja zei.

De Joden, de Romeinen, en iedereen

Rondom het kruis de hoofdrolspelers - althans: de mensen die denken dat ze dat zijn. De Joden, de Romeinen, ieder­een. Pilatus is een niet onsympathieke, maar aarzelende, slappe politicus. De hardvochtige Romeinse soldaten komen breed en gruwelijk grijnzend in beeld, als sadisten, die telkens door hun meerderen tot de orde moeten worden geroepen. Kort maar raak getekend zijn de beelden van de decadentie aan het hof van Herodes. De joodse leiders zijn arrogante theologen in protserige gewaden, de lippen dikwijls in min­achting gekruld bij het noemen van de naam van de gehate Nazarener. Het verbaast me dat ik bij de vele beelden van de menigte in Jeruzalem totaal geen gojim zie, geen heidenen. Terwijl juist rond het Pascha duizenden proselieten uit tal van landen in de stad moeten zijn geweest. Wij waren er ook bij, althans onze verre voorouders. Even lijkt het hier alsof Gibson toch de balans van de schuld laat doorslaan naar de kant van de Joden. Terwijl we de soldaten nadenkend zien worden bij het kruis, merken we bij de joodse leiders wel hevige schrik als de voorhof van de tempel scheurt - maar verder gaan hun gevoelens kennelijk niet. En toch: is er sprake van antisemitisme in deze film (zoals Ronny Naftaniel, de directeur van het CIDI, onmiddellijk na de perspremière zei)? Niet uitdrukkelijk, of zelfs: uitdrukkelijk niet. Maar misschien had Gibson meer aandacht moeten besteden aan de overwegingen van de Joden. Het beeld dat de Bijbel geeft, is dat van vrome jaloersheid, ik-gerichte religiositeit, een combinatie van eigenwaan en oprechte bezorgdheid over wat zij voor een afschuwelijke dwaalleer hielden. Laten we niet vergeten dat Jezus het serieus meende toen Hij zei:'Ze weten niet wat ze doen.'

Jezus

Wie is de échte Hoofdpersoon? Geen twijfel: Jezus. Ik kijk naar de film: is Hij het ook echt? Dit beeld is zeer in­dringend, en in zijn lijden is Hij diep ontroerend. Toch: ik miste wat. In de flashbacks over zijn leven is Hij zó prachtig menselijk, zo liefdevol, zo dichtbij. Als Hij bijvoorbeeld als jonge timmerman een tafel in elkaar knutselt, maakt Hij een grapje naar Maria en geeft haar spontaan een zoen. Naarmate de lijdensweg voortgaat, wordt Hij steeds meer een gesloten Jezus. Vriendelijk geneest Hij het oor van Malchus, geduldig spreekt Hij Latijn met Pilatus. Maar hoe dichter wij Golgotha naderen, des te meer wordt Hij ook in zijn lijden steeds ontoegankelijker voor menselijke zin­tuigen. Hier is Hij enerzijds in zijn lijden zo diep afgedaald: dieper kan een mens niet gaan. Hier raakt Hij anderzijds buiten ons bereik, en spreekt Hij een script uit van bijbelse teksten (tegen Maria zegt Hij bijvoorbeeld:'Zie, Ik maak alle dingen nieuw'). Eén oog van Hem is dichtgeslagen, en zo maakt Hij letterlijk maar half oogcontact met de mensen om Hem heen, en met de kijkers. Maria komt veel dichterbij. We zien haar gevoelens, haar tranen, we kijken in haar ogen. Zij kan ook dichtbij de Heer komen, Hem kussen, zodat zijn bloed op haar gezicht achterblijft. Als je dichtbij Jezus wil komen, moet je dichtbij Maria zijn, lijkt de film te suggereren. Daar zit, denk ik, een belangrijke gedachtewereld achter over beelden van God en van Christus, waarover ik elders nog wel eens wat hoop te schrijven.

Wie deze film gaat bekijken, mag en moet zelf een eigen mening vormen. Of, wat mij overkwam: niet zozeer een mening, maar verwarring over de tegengestelde emoties die omhoogkomen, afkeer van de harde beelden, ontroe­ring door het beeld van de Heer, boosheid op de boos­wichten, verootmoediging door herkenbaarheid van som­mige karakters. En de erkenning dat een mensenhart (in ieder geval het mijne) de capaciteit mist om zulke enorme dingen te verwerken. Zeker is: deze beelden vergeet je nooit weer.
 

De Leesmap-index


 

www.vergadering.nu