De theoloog deed literatuuronderzoek en probeerde het aantal nieuwe gemeenten te inventariseren door de publiciteit te zoeken en een oproep op een website. Ook benaderde hij voor de nodige gegevens dertien kerkgenootschappen. 

Het werkelijke aantal nieuwe gemeenten ligt volgens hem veel hoger dan de 281 die zijn onderzoek opleverde. ,,Ergens tussen de driehonderd en vijfhonderd, schat ik. Dat vind ik verrassend veel, zeker als je kijkt naar het dalende kerkbezoek.'' In zijn onderzoek nam hij overigens geen migrantenkerken mee, of gemeenten die voortkwamen uit een fusie of een conflict. 

Bij zestig procent van de nieuwe kerken gaat het om evangelische en pinkstergemeenten. Er kwamen nauwelijks nieuwe rooms-katholieke parochies van de grond. Ook het aantal initiatieven binnen de Protestantse Kerk in Nederland bleef beperkt, aldus Vellekoop. Hij tekent erbij aan dat de belangstelling voor gemeentestichting binnen de PKN wel groeiende is. 

Uit zijn inventarisatie blijkt verder dat de meeste gemeentestichters jonge mensen zijn, tussen de 30 en 39 jaar oud. 

Vellekoop duidt het aantal nieuwe kerkplantingen positief. ,,Het is een teken van vitaliteit binnen de kerken. Ik geef toe dat de meeste initiatieven uit evangelische hoek komen, waar kerkplanting minder op formele barrières stuit. Desondanks komt een niet onaanzienlijk deel van de nieuwe gemeenten voort uit traditionele kerken. Dat vind ik hoopvol.'' 

Toch lijkt de aanwas van kerken de trend van doorgaande ontkerkelijking niet te keren, beaamt de onderzoeker. ,,Daarvoor is de impact te klein. De Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse Kerk verliezen per jaar tienduizenden leden. De nieuwe gemeenten bereikten in achttien jaar veertigduizend mensen. Het netto-effect is dus klein.'' 

Vellekoop denkt daarbij, hoewel hij er geen onderzoek naar deed, dat er evenveel kerken en gemeenten verdwenen als er werden geplant. 

Bovendien trokken de jonge gemeenten veel leden uit bestaande kerken, vermoedt Vellekoop. Daar ligt een stevige link naar een andere bevinding uit zijn onderzoek: het belangrijkste motief voor gemeentestichting is het bereiken van ongelovigen, maar in de praktijk stellen de gemeentes zich niet altijd zo missionair op. ,,Heel mooi natuurlijk dat de gemeentestichters niet-christenen willen bereiken. Maar ze deden nauwelijks onderzoek naar de noden en wensen in hun omgeving. Ze richten zich te weinig op de buitenwereld.'' De theoloog vindt het opvallend dat de meeste gemeenten in Amersfoort, Apeldoorn en Ede werden geplant, steden rond de Veluwe waar het christelijk geloof goed is vertegenwoordigd. 

Met het onderzoek kun je twee kanten op, bevestigt hij. Of je beklemtoont dat de kerkplantingen een blijk van nieuw leven zijn, of je legt de nadruk op een niet meer te keren secularisatie, alle nieuwe initiatieven ten spijt. ,,Bij mij is dan het glas half vol. Maar het zal moeten blijken of het aantal initiatieven de komende jaren toeneemt.'' 

15 augustus 2008 - Friesch Dagblad - www.frieschdagblad.nl

Meer dan 280 nieuwe kerken sinds 1990 

Amsterdam - Het stichten van een nieuwe gemeente gebeurt in Nederland zo vaak dat het geen incident meer is. Sinds 1990 zijn er zeker 281 initiatieven tot het stichten van een nieuwe plaatselijke kerk geweest. 

Tot die conclusie komt Martijn Vellekoop in zijn onderzoek Nieuwe kerken in een nieuwe context waarmee hij zijn studie theologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam afrondde. Hij presenteert de resultaten zaterdag tijdens het Xnoizz Flevo Festival in Bussloo bij Apeldoorn. Vellekoop is zelf betrokken bij de stichting van een gemeente in het Westland. 

Het is overigens moeilijk om precieze cijfers te geven. Vellekoop telde er 281 in het jaar dat hij onderzoek deed, maar hij schat dat er wel tussen de driehonderd en driehonderdvijftig initiatieven zijn geweest. Niet al die nieuwe gemeenten zijn uitgelopen op een blijvend succes. Van de 281 gemeenten die hij telde is inmiddels 4 procent (twaalf gemeenten) opgegeven. ,,Dat kunnen er meer zijn, want gemeenten lopen er niet mee te koop wanneer het initiatief niet is geslaagd.” 
Een kwart van de initiatieven had plaats in de vier grote steden. De meeste nieuw gestichte gemeenten vond Vellekoop in Zuid-Holand: zeventig. In Zeeland waren er het minst: vijf. In Fryslân telde hij er negen: onder meer twee Jubliee gemeenten in Leeuwarden en Drachten en in Dokkum Bron van levend water, een evangelische gemeente. 

Lees verder...