Evangelisch-Gereformeerd

De Opwekking komt eraan

NBV recensies

Waar was God?
   Bode - WJ Ouweneel
   Zoeklicht - F ter Velde
   Visie - Ingezonden brief
   ND - Duivel en tsunami
   Links en video's
   Bevrijdingsdag 050505

Abortus - Euthanasie

Kerkgeschiedenis

Satan

De duivel en de tsunami

door Roel Sikkema

Welke bedoeling heeft God met de vreselijke ramp in Zuidoost Azië, vragen veel christenen zich af. "Bekeer je, is de boodschap", zeggen sommige theologen. "God gebruikt deze watersnood als traf voor mensen die niet in Hem geloven, en voor westerlingen die de seksindustrie van Thailand op peil houden", zeggen anderen. 


Maar kun je God dit kwaad zo maar in de schoenen schuiven? Is in allerlei commentaren de duivel niet de grote afwezige? 

Rob van Essen logeerde in de jaren vijftig geregeld bij een tante op de Veluwe. Als het dan ging onweren, gaf zij als commentaar dat in de donder de stem van God te horen was. Nu, vijftig jaar later, kan de protestantse predikant uit Den Haag niets meer met zulke uitspraken. "Die God van de natuurverschijnselen is volgens mij een heidense God. Ik kan steeds minder met het begrip 'toelating van God', dat Hij het kwaad zou toelaten, maar er zelf niet voor verantwoordelijk is. Als ik het kwaad kan verhinderen dat mijn kind onder een auto loopt, maar ik grijp niet in, dan ben ik met mijn 'toelating' toch verantwoordelijk voor het kwaad."
Van Essen heeft dan ook moeite met de leer van Gods almacht. ,,Ik zeg: 'In deze wereld kan God het kwaad vaak niet keren'. Want 'kwaad' is niet alleen een vloedgolf die tienduizenden doodt, het is ook de kanker die dagelijks zijn tol eist. Of God de ramp gewild heeft, of toegelaten, of er een bedoeling mee had, ik wens daar niets van te weten."


FYSIEK KWAAD

Veel westerse christenen zien de duivel alleen als een bron van moreel, geestelijk, kwaad. Hij is dan de 'vader van de leugen', die mensen verkeerde dingen influistert. Maar vroeger werd de duivel niet alleen verantwoordelijk gesteld voor moreel kwaad, maar ook voor natuurlijk, fysiek, kwaad. De grote omslag in het denken kwam rond 1755, toen een aardbeving en een vloedgolf een groot deel van de Portugese hoofdstad Lissabon verwoestte. Volgens veel theologen en filosofen kon dat nooit de bedoeling van God zijn geweest. Natuurrampen voltrekken zich volgens natuurlijke wetmatigheden, stelden ze.
Ook voor Rob van Essen zijn natuurrampen het gevolg van "fysieke wetten in de schepping". Hij wil ervoor waken de duivel als een 'tegengod' te zien, die verantwoordelijk is voor het kwaad, tegenover God de HEER die alleen het goede zou bewerken. "De duivel is de macht van de misleiding, van het uiteenwerpen wat God samengevoegd heeft. Het kwaad heeft daarvoor heel wat trucjes achter de hand, ik denk aan magie, occulte verschijnselen. Maar het is te veel eer om hem vulkaanuitbarstingen, tsunami's en lawines toe te schrijven."
 

Ook de christelijk gereformeerde oudtestamenticus Eric Peels wijst op die menselijke verantwoordelijkheid. "Ik heb ergens gelezen: 'Je moet de duivel riet zwarter maken dan hij al is'. Wat mensen aan ellende aanrichten, kun je niet zomaar op het conto van de duivel schrijven.

Willem Ouweneel, theoloog en publicist, kan in de ramp wel het werk van de duivel zien, maar niet buiten God om. Je moet geen scherp onderscheid tussen Gods 'wil' en Gods 'toelating' maken. Als God echt iets niet wil, gebeurt het ook niet, hoe hoog of laag de duivel ook springt."

BOVEN HET GERAAS

In het boek Job is te lezen hoe de duivel mede door natuurgeweld en een ziekte het leven van Job verwoest. Dus toch de duivel als kwade kracht achter natuurgeweld? Ik zie zeker zijn hand in de verwoestingen en de manier waarop dat gebeurde", zegt de Srilankaanse evangelische theoloog Ajith Fernando. "Maar we weten dat hij maar een beperkte macht heeft. Ik geloof ook dat God uiteindelijk overwint en zelfs deze ramp gebruikt tot glorie van zijn naam."

Bodar is het daarmee eens. "Zoals God in Auschwitz aanwezig was in de slachtoffers temidden van het kamp van satan zelf, zo is God ook aanwezig in de slachtoffers en de hulpverleners van Zuidoost Azië."

Met zulke uitspraken heeft Van Essen grote moeite. In een preek naar aanleiding van de ramp wijst hij op Psalm 93 waar wordt gesproken over een watervloed. ,,Dan staat er niet dat God spreekt in de watervloed, maar: 'Bóven het geraas van de wijde wateren, van de machtige baren der zee, is hoog in de hemel de machtige HEER'."

Peels is voorzichtig als gevraagd wordt naar de rol van de duivel in het boek Job. "De vrienden van Job zwegen zeven dagen, en dat was het beste wat ze hebben gedaan."

Willem Ouweneel erkent dat God speelruimte aan de duivel heeft gegeven, "maar Job schenkt daar geen aandacht aan. Hij zegt: 'De HEER heeft genomen', niet de duivel. Het feit dat dingen onder Gods toelating gebeuren, is voor mij genoeg. Ik heb dan geen behoefte ook nog eens naar de precieze rol van de duivel te vragen.

Kun je stellen dat de duivel oppermachtig is op aarde, maar dat hij eens volledig door God wordt overwonnen? Immers hij bood Jezus de koninkrijken van deze wereld aan (Lucas 4). Ja", zegt Ouweneel, "Satan wordt de 'overste van deze wereld' genoemd (Johannes 12, 14, 16). Maar God blijft daarboven staan. Daarom zegt de duivel dat die koninkrijken hem gegéven zijn (Lucas 4,6). Dat is een erkenning van Gods suprematie."

Van Essen noemt die oppermacht van satan een van de duivelse leugens. ,,Jezus wist wel beter: God is Koning. Dat is de belijdenis van de gelovigen in het Oude en Nieuwe Testament. Het is een aangevochten koningschap, maar uiteindelijk 'moeten alle dingen meewerken ten goede'.

GELOOF DODEN

De orthodox christelijke gesprekspartners erkennen de duivel wel als bewerker van moreel kwaad, maar ze worden voorzichtiger als gevraagd wordt of hij de kwade genius is achter allerlei rampen.
Ook in een land als Nederland met weinig natuurgeweld, gaat de duivel rond, zegt Van Essen. "Bijbels en ethisch gezien lijkt mij 'kwaad' niet in de wereld van de verschijnselen, zoals rampen en ziekten, te zitten. Maar kwaad is datgene wat het vertrouwen, of het geloof, doodt, wat de mens als beeld van God schaadt. De duivel kan een ramp gebruiken om twijfel aan God te zaaien, maar ook de 'zegen' van gezondheid en voorspoed kan hij gebruiken om ons wijs te maken dat wij het heel goed zonder God af kunnen."

Hij mag dan in het denken van veel christenen een kleine rol spelen, in werkelijkheid is zijn rol heel groot, zegt Ouweneel. ,,Ik zie dat vooral als het gaat om demonische belasting en de bevrijdingsbediening."

Van Essen sluit zich daarbij aan. ,,Als redactielid van Soteria, kwartaalblad voor evangelische theologie, doe ik mee aan de voorbereiding van een themanummer over de dienst der genezing. Daarin stellen we de vraag, waarom de rol van de duivel en van het demonische theologisch nog nauwelijks genoemd wordt vandaag de dag."

Peels denkt dat de verminderde belangstelling voor de duivel een reactie is op Jeroen Bosch achtige plastische verbeeldingen van de duivel en deels voortkomt uit verlegenheid door ons geseculariseerde en ontmythologiseerde denken". Jeroen Bosch was een laatmiddeleeuwse schilder die de duivel afbeeldde met behulp van monstertjes met weerzinwekkende, verwrongen gezichten.

Voor Fernando is het duivelse kwaad heel dichtbij. "Overlevenden van de ramp zijn verkracht en kinderen misbruikt. Sommige hulpverleners onder wie ook diverse christenen handelen op onethische wijze, waardoor ze God oneer aandoen."