Evangelisch-Gereformeerd

De Opwekking komt eraan

NBV recensies in de Bode - Inleiding
  20050110 Bode: Genesis
  20050218 Bode: Ruth&Rechters
  20050318 Bode: Prediker
  20050418 Bode: Jesaja
  20050513 Bode: Amos&Zacharia
  20050617 Bode: Johannes
  20050901 Bode: Handelingen
  20051018 Bode: Romeinen
  20051118 Bode: 1&2Timoteüs-1
  20051118 Bode: 1&2Timoteüs-2
  20051118 Bode: Deuterocanoniek

  20050115 Ellips: Vertalingen
  20050205 Zoeklicht: De inleidingen
  20050310 Uitdaging: Acceptatie
  20050410 Uitdaging: VEG - NBG
  20060510 Uitdaging: Bram Krol
  20070501 Herziene Statenvertaling

  Links

Waar was God?

Abortus - Euthanasie

Kerkgeschiedenis

Satan

Gedurende het jaar 2005 zal deze lijst regelmatig aangevuld worden.
De BODE komt maandelijks met een korte recensie.

Lees mee met de NBV
Prediker
door Wim van Leussen


De NBV beoogt brontaalgetrouw / doeltaalgericht te zijn. Dus zowel getrouw als begrijpelijk. In deze bijdrage wil ik nagaan in hoeverre dat is gelukt. Ik doe dit aan de hand van het boek Prediker, bekend van de 'ijdelheid der ijdelheden'. De NBV spreekt hier van 'lucht en leegte'. Het woord in de grondtekst betekent letterlijk 'ijdelheid, zinloosheid, leegte'. Door herhaling van het woord in het meervoud wil het Hebreeuws, de meest overtreffende trap tot uitdrukking brengen, dus 'ijdelste ijdelheid' of, in hedendaags taalgebruik, 'drie keer niks'.

'Lucht en leegte' is geen correcte weergave van de grondtekst en doet evenmin recht aan de eigenlijke bedoeling daarvan. Ook is de spanning, die Prediker door zijn extreme verwoording wil oproepen, weggevallen. De termen 'zinloos(heid)' en 'volstrekt zinloos', die intussen ook heden ten dage nog veelzeggend zijn, benaderen (de bedoeling van) de grondtekst beter.

Het boek Prediker kent een wat verheven, poëtisch getinte stijl. Je kunt je daarom afvragen of de keuze voor de jijvorm (zoals in de gehele NBV) hier wel zo passend is. Ook overigens is de weergave wat strak, zakelijk geworden, waardoor de bijzondere taalstijl van het boek op z'n minst in het gedrang komt. Weliswaar in begrijpelijke woorden, maar toch...

De eerste hoofdstukken bevatten qua leesbaarheid en correcte vertaling een aantal verbeteringen. Zo wordt in hoofdstuk 1 het schijnbaar zinloze heen-en-weer gebeuren goed weergegeven. Ook 'het najagen van wind' (vs14) is letterlijker en beter dan 'kwelling des geestes'. In hoofdstuk 22 zijn de sfeertekening en de bedoeling begrijpelijker; tevens is de vertaling correcter: bijvoorbeeld vs17: 'kreeg ik een afkeer' in plaats van 'haatte' en vs25: 'zonder dat ik (Ik) ermee instem', de overgang naar het volgende vers loopt hierdoor ook beter. Wel stuiten we hier op de wat ongelukkige keuze van de NBV om persoonlijke voornaamwoorden steeds met een kleine letter weer te geven, óók als ze op God betrekking hebben. Dit lijkt wel overeenkomstig de brontaal, maar vergroot niet de begrijpelijkheid (toch ook een aspect van doeltaal gerichtheid?). 4:8 (een 'trieste' i.p.v. 'moeilijke' zaak en 4:13-17 geven de bedoeling goed weer, beter dan de SV.

Een vrij groot aantal weergaven zijn daarentegen onjuist, hetzij omdat het er gewoon niet staat, hetzij omdat de bedoeling een andere is. Zo staat in 5:8 ('Het is hierbij nog een geluk wanneer de koning zorgdraagt voor de oogst') eigenlijk: 'het grootste voorrecht is een koning die zich ondergeschikt maakt aan het land'.

In 5:12,13 bedoelt de Prediker aan te geven dat het een ernstig ('ellendig
makend') kwaad is, wanneer 'rijkdom voor de eigenaar bewward wordt tot
zijn kwaad". De vertaling 'Iemand waakt over zijn rijkdom, maar het loopt rampzalig af' is zowel qua grondtekst als qua essentie onjuist; evenals de vertaling 'één tegenslag': dit moet zijn 'tegenspoed'.

ln 9:3 is vertaald 'trieste'; vgl. 4:8, daar betekent het wel triest, maar hier:
'kwalijk'.

'kies een feestelijke geur' (9:8) moet zijn: olie op uw hoofd mag niet ontbreken (typisch oosters beeld!).

In 11:6 gaat het om de vraag welk zaad opkomt: wat 's morgens is gezaaid of 's avonds?

De vertaling van 12:3 bevat diverse onjuistheden: 'wachter' (ten onrechte
enkelvoud); 'soldaten' moet zijn: 'sterke mannen' of 'bewakers' [ook vreemd qua context]; 'vrouwen' moet zijn: 'ogen'; 'een schaduw lijken' moet zijn: 'verduisterd worden'.

Hier en daar is het woordgebruik niet fraai. Bijvoorbeeld: 'maakt wijsheid ranzig??' (10:1); woorden als kapperbes (12:5) en ossenprik (12: 11) zijn bepaald duister te noemen.

P.S. Ter vergelijking heb ik gebruikgemaakt van de officiële Hebreewse uitgave (BHS), diverse rabbijnse commentaren, de Statenvertaling (SV).